Τετάρτη 14 Μαΐου 2014

Οδηγίες διαμόρφωσης θεμάτων στη Νέα Ελληνική Γλώσσα  Α΄ Εσπερινού ΓΕΛ 

Η γραπτή προαγωγική εξέταση στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας περιλαμβάνει τρία (3) θέματα.
Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με είκοσι 25 μονάδες, το δεύτερο με 25 και το τρίτο με 50. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις του α’ και του β’ θέματος, οι οποίες αναλύονται σε υποερωτήματα, διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό της δυσκολίας τους και οι βαθμολογικές
μονάδες καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους μαθητές.
Το κείμενο ή τα κείμενα, το πρώτο και το δεύτερο θέμα επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων, ενώ το τρίτο θέμα ορίζεται από τους διδάσκοντες το μάθημα.

Κείμενο
• Για την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνονται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα ή δύο κείμενα περιορισμένης έκτασης από τον έντυπο ή/και τον ηλεκτρονικό λόγο (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, διαδίκτυο), που αναφέρονται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής και έχουν νοηματική πληρότητα. Τα κείμενα σχετίζονται με θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.
• Τα επιλεγόμενα κείμενα:
  • ανταποκρίνονται στους γενικούς και στους ειδικότερους στόχους του μαθήματος και των θεματικών ενοτήτων. Ενδεικτικά: 
    • Γλώσσα, γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (παντοδυναμία της γλώσσας, γλωσσικά ιδιώματα, μητρική γλώσσα και ξένες γλώσσες κ.ά.). 
    • Γλώσσα, κοινωνία και επικοινωνία (γλώσσα-κοινωνία-πολιτισμός, γλώσσα των νέων, γλώσσα-μόρφωση-κοινωνική ομάδα, γλώσσα και φύλο, γλώσσα και περίσταση)  
    • Προφορικός, γραπτός και πολυτροπικός λόγος [προφορικός και γραπτός λόγος (πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα), το φαινόμενο των greeklish, αναλφαβητισμός (οργανικός, λειτουργικός, ψηφιακός), διάλογος (προϋποθέσεις επιτυχούς διαλόγου, αξία διαλόγου) κ.ά.]. 
    • Το κείμενο: η δομή, τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (με βάση την επιλογή κειμένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά, πολιτισμικά, ηθικά θέματα τα οποία ενδιαφέρουν τους νέους, όπως εφηβεία, πρότυπα νέων, χάσμα γενεών, ελεύθερος χρόνος νέων, ενδυμασία-μόδα, ενδυμασία νέων). 
    • Το κωμικό και η σημασία του γέλιου κ.ά. 
  • προέρχονται από τον έντυπο ή τον ηλεκτρονικό λόγο, από ποικίλες πηγές, αυθεντικά ή διασκευασμένα, 
  • καλύπτουν μεγάλο εύρος ως προς τους κειμενικούς τύπους και τα κειμενικά είδη, 
  • ως προς την έκταση είναι σύντομα, στον βαθμό στον οποίο να είναι κατάλληλα 
  • για τους τύπους των ασκήσεων και για την αποτελεσματική διερεύνηση των στόχων της αξιολόγησης, 
  • πραγματεύονται θέματα επίκαιρα, όχι μόνο από την ελληνική αλλά και από την παγκόσμια πραγματικότητα, τα οποία προβάλλουν την ανθρωπιστική διάσταση, 
  • ανταποκρίνονται επαρκώς στα παιδαγωγικά αξιώματα, προάγουν δηλαδή τον σεβασμό στο φύλο, στην εθνικότητα, στη θρησκεία και κάθε είδους ιδιαιτερότητα (τοπική, κοινωνική, πολιτισμική κ.ά.), 
  • σχετίζονται με τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς των μαθητών, ώστε να μπορούν να διατυπώσουν τις απόψεις τους για θέματα της σύγχρονης πραγματικότητας που τους ενδιαφέρουν, να ασκήσουν εποικοδομητική κριτική, να υποβάλουν προτάσεις κ.ά. 
  • ως προς το ύφος, αποτελούν εύστοχα δείγματα χρήσης της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ανάλογα με το είδος στο οποίο ανήκουν, 
  • σχετίζονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβικής ηλικίας (ψυχοσυναισθηματικά, συμπεριφοριστικά, νοητικά κ.ά.), ώστε να κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών. 
• Στο τέλος κάθε κειμένου αναγράφεται η βιβλιογραφική αναφορά (ποιος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου και τμήμα τίνος γενικότερου έργου αποτελεί, από πού αντλήθηκε π.χ. το άρθρο ή άλλο κειμενικό είδος, σε ποιο έντυπο ή ιστότοπο δημοσιεύθηκε και ημερομηνία δημοσίευσης, αν το κείμενο είναι διασκευή κ.ά.).


Ερωτήσεις 
• Οι ερωτήσεις διατυπώνονται με σαφήνεια, ώστε να είναι κατανοητές.
• Τα ζητούμενα καθορίζονται με ακρίβεια και ανταποκρίνονται στους στόχους της
αξιολόγησης.
• Η στοχοθεσία κάθε ερώτησης είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί με περισσότερους τύπους (σύντομης απάντησης, ανοικτού τύπου, αντικειμενικού τύπου ή με συνδυασμό).
• Οι ερωτήσεις συναρτώνται, επίσης, με παράγοντες, όπως ο βαθμός δυσκολίας του κειμένου ως προς το περιεχόμενο και τη διατύπωση, το κειμενικό είδος, τον χρόνο εξέτασης (120΄), το επίπεδο των μαθητών κ.ά.

2.1 Πρώτο (α) θέμα
i. Η ερώτηση σχετίζεται με την κατανόηση του κειμένου (οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγματικότητα, στόχοι και επιχειρήματα συγγραφέα, προβληματισμούς που θέτει, θέσεις που υποστηρίζει κ.λπ.)· Η ερώτηση θα εξειδικεύεται ως προς τη διερεύνηση της οπτικής γωνίας από την οποία προσεγγίζεται η πραγματικότητα, τα επιχειρήματα που επιστρατεύει ο συγγραφέας για να τεκμηριώσει την άποψή του, τους προβληματισμούς που αναδεικνύει, τις απόψεις που υποστηρίζει, τις ιδέες, πεποιθήσεις, αρχές κ.ά.
ii. Η ερώτηση διερευνά την οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή, διαίρεση, τίτλοι ενοτήτων, συνοχή, συνεκτικότητα, αλληλουχία, τρόποι ανάπτυξης, συλλογιστική πορεία κ.λπ.)· Σκοπός της ερώτησης είναι να διερευνηθεί αν οι μαθητές γνωρίζουν τη σημασία και τον ρόλο που επιτελεί η παράγραφος σε ένα δομημένο κείμενο, καθώς και αν κατανοούν ότι η παράγραφος οργανώνεται με διάφορους τρόπους. Επίσης, η ερώτηση εστιάζει στην οργάνωση και στη συνοχή ενός ευρύτερου κειμένου.

2.2 Δεύτερο (β) θέμα
i. Η ερώτηση αφορά σε σημασιολογικά στοιχεία (σημασίες λέξεων, συνώνυμα, αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με συγκεκριμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων με σημασιολογικά ισοδύναμες κλπ.)
• Πρόκειται για ερώτηση λεξιλογική, με την οποία ανιχνεύεται η γνώση του λεξιλογίου και υπάρχει δυνατότητα να υλοποιηθεί με διαφορετικούς τύπους ασκήσεων. Οι μαθητές καλούνται να αποδώσουν τη σημασία λέξεων, συνώνυμων ή αντώνυμων κ.ά., να δημιουργήσουν φράσεις ή παραγράφους με
ορισμένες λέξεις, να αντικαταστήσουν λέξεις ή φράσεις κ.ά.
ii. Η ερώτηση αφορά στην επισήμανση της λειτουργίας μορφοσυντακτικών δομών και υφολογικών στοιχείων του κειμένου που σχετίζονται με τους επικοινωνιακούς στοχους του συγγραφέα [ενεργητική ή παθητική σύνταξη, γλωσσικές ποικιλίες, αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας (δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση), στοιχεία προφορικού λόγου, χρήση ειδικού λεξιλογίου, είδος κειμένου κ.λπ.].
• Η ερώτηση αυτή αποσκοπεί στο να διερευνηθεί ο βαθμός στον οποίο οι μαθητές κατανοούν τον τρόπο με τον οποίο οι μορφοσυντακτικές δομές και το ύφος του κειμένου (λειτουργία μορφοσυντακτικών δομών και υφολογικών στοιχείων του κειμένου) σχετίζονται με τους στόχους επικοινωνίας που έχει θέσει ο συντάκτης του.
• Επίσης, με την ερώτηση αυτή επιχειρείται να διαπιστωθεί ο βαθμός στον οποίο οι μαθητές αναγνωρίζουν το ύφος του κειμένου, ενώ ταυτόχρονα προσδιορίζουν τους γλωσσικούς μηχανισμούς που το διαμορφώνουν (χρήση παθητικής και ενεργητικής σύνταξης, λόγιες λέξεις κ.ά.).
• Τέλος, με την ερώτηση αυτή ανιχνεύεται ο βαθμός στον οποίο οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι κάθε είδος λόγου έχει άμεση συνάφεια με τη γλωσσική ποικιλία και ότι το μέσον και η περίσταση επικοινωνίας επηρεάζουν τη μορφή καθώς και την οργάνωση του μηνύματος.

3. Παραδείγματα θεμάτων
Στα παραδείγματα οι ερωτήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας είναι ενδεικτικές και διατυπώνονται με διαφορετικούς τρόπους. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να διαμορφώσει κατά την κρίση του και να διατυπώσει, να μετασχηματίσει ή να συνδυάσει ερωτήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας με πολλούς τρόπους, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές Οδηγίες, τις ιδιαιτερότητες του μαθήματος της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, τις διαφοροποιημένες ανάγκες ως προς το γνωστικό επίπεδο των μαθητών, την επιλογή του κειμένου κ.ά.


1ο Παράδειγμα (με ένα κείμενο) 

[Μια αλλιώτικη εξομολόγηση!]
Γιατί όσο περνούν τα χρόνια το κενό μεταξύ μας μεγαλώνει; Όσο είμαι μικρός, από μωρό μέχρι παιδάκι, «μαμά και μπαμπά», εξαρτώμαι από εσάς. Δεν έχω δική μου ζωή, βασίζομαι σε εσάς. Δεν έχω δική μου άποψη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Είμαι ένα ανυπεράσπιστο ον που χρειάζεται τη βοήθειά σας. Το μόνο που με νοιάζει είναι να μάθω, να ανακαλύψω τον κόσμο μέσα από το σύμπαν το δικό μου, τα παιχνίδια και τη φαντασία μου.
Σ’ αυτό με βοηθάτε εσείς, και αυτό με σημαδεύει για όλη την υπόλοιπη ζωή μου. Αυτή η αγάπη που μου προσφέρετε γίνεται έρεισμα της ψυχής μου και τη βγάζω προς τα έξω, όσο μεγαλώνω. Μαθαίνω να αγαπώ τον κόσμο.
Όσο περνούν τα χρόνια, τα βιώματά μου γίνονται όλο και περισσότερα, οι γνώσεις μου πληθύνονται και αποκτώνται κυρίως από παθήματα. Γι’ αυτό, πιστεύω, η πραγματική μάθηση είναι η «διά βίου». Πηγαίνω σχολείο και εκεί αφήνω το στίγμα μου. Διαμορφώνω την προσωπικότητά μου, γίνομαι άτομο πλέον. Γνωρίζω και άλλα άτομα και μαθαίνω τι σημαίνει ο όρος «σχέση» με τη βοήθεια των άλλων. Έρχεται ο καιρός που πλησιάζω την εφηβεία.
Γιατί όλα είναι, τώρα, τόσο διαφορετικά; Ο κόσμος γύρω μου είναι κακός; Κανείς δε με καταλαβαίνει. Προσπαθώ να μιλήσω, αλλά οι «μεγάλοι» είναι στον κόσμο τους. Δε μπορούν να καταλάβουν ότι οι εποχές αλλάζουν, ο κόσμος εξελίσσεται. Είμαι διαφορετικός.Μπορώ να σκεφτώ ως ενήλικος και να καταλάβω πράγματα. Μπορώ να αναλάβω τις ευθύνες που μου αρμόζουν. Γίνομαι υπεύθυνος. Δεν είμαι πια το μικρό παιδί που οι γονείς πρέπει να το αντιμετωπίζουν ανάλογα. Το στυλ που ακολουθώ συμβαδίζει με την προσωπικότητά μου. Με αυτό τον τρόπο προσπαθώ να δείξω ότι είμαι ξεχωριστός, διαφορετικός από τους άλλους και μόνο οι όμοιοί μου μπορούν να με καταλάβουν. Είναι δυσβάσταχτο να βλέπω και να ακούω τους γονείς μου να σχολιάζουν επικριτικά τις αντιδράσεις μου για διάφορα θέματα, όταν είναι διαφορετικές από αυτές που περιμένουν.
Γιατί δε με στηρίζουν; Όλοι οι γονείς προσπαθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις αρχές που έχουν από τη δική τους οικογένεια, με το πρότυπο της δικής τους εποχής, στηλιτεύοντας τη δική μας νοοτροπία, τα δικά μας ιδανικά και τις δικές μας απόψεις. Η κοινωνία των μεγάλων μας απορρίπτει.
Μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε; Η αλήθεια είναι πως αντιμετωπίζεται, αλλά όχι ριζικά. Μπορεί να βρεθεί κοινή γραμμή πλεύσης ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, με διάφορες υποχωρήσεις και από τις δύο πλευρές. Κάτι τέτοιο, όμως, προϋποθέτει τη διάθεση διαλόγου από το παιδί και τον ειλικρινή σεβασμό των γονιών στη διαφορετικότητα του παιδιού, πέρα από την αγάπη τους, που αποτελεί αυτονόητο κίνητρο της επιλογής τους να γίνουν γονείς. Έτσι, είναι δυνατόν να ξεπεραστεί ο επαναστατικός αναβρασμός του χαρακτήρα του παιδιού και να γίνει ένας ενήλικος άνθρωπος με ισορροπημένη προσωπικότητα και ελεύθερο φρόνημα.
Μ. Παπαδοπούλου, από το Φιλολογικό Ιστότοπο (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α1 (μονάδες 15)
Α1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του εφήβου με βάση το κείμενο; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)
Α1. Πώς παρουσιάζονται οι σχέσεις του παιδιού με την οικογένειά του και την ευρύτερη κοινωνία, όσο μεγαλώνει; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)
Α1. Πώς πρέπει, σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι γονείς να αντιμετωπίζουν τα παιδιά, προκειμένου να τους αποδείξουν ότι η κοινωνία των μεγάλων δεν τα απορρίπτει; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Α2 (μονάδες 10)
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο για τη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο του κειμένου. (μονάδες 10)
Α2. Τι εξυπηρετεί η παρουσία των ερωτημάτων στην αρχή των περισσότερων παραγράφων του κειμένου; (μονάδες 10)
Α2. Να χωρίσετε την τρίτη παράγραφο του κειμένου σε δυο παραγράφους και να αιτιολογήσετε τη διαφορετική παραγραφοποίηση. (μονάδες 10)

Β1 (μονάδες 10)
Β1. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη, με βάση τη σημασία που έχει στο κείμενο, για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις: άποψη, βιώματα, καταλάβουν, εξελίσσεται, απορρίπτει. (μονάδες 10)
Β1. Να γράψετε πέντε διαφορετικές προτάσεις για καθεμιά από τις λέξεις με την έντονη γραφή: αρμόζουν, υπεύθυνος, αντιδράσεις, νοοτροπία, κίνητρο. (μονάδες 10)
Β1. «Το στυλ που ακολουθώ συμβαδίζει με την προσωπικότητά μου». Να αντικαταστήσετε τον ξενόγλωσσο όρο με μια συνώνυμη λέξη ή φράση και να τη χρησιμοποιήσετε σε μία πρόταση που θα δημιουργήσετε. (μονάδες 10)

Β2 (μονάδες 15)
Β2. Γιατί οι περισσότεροι ρηματικοί τύποι του κειμένου βρίσκονται σε α’ ενικό πρόσωπο; (μονάδες 15)
Β2. Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο και να προσδιορίσετε αν είναι κυριολεκτικός ή συνυποδηλωτικός/μεταφορικός.(μονάδες 15)
Β2. Να βρείτε στο κείμενο τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους.(μονάδες 15)

Το τρίτο θέμα (γ) δεν επιλέγεται από την Τράπεζα Θεμάτων αλλά ορίζεται στο σχολείο από τους διδάσκοντες το μάθημα. Για λόγους ολοκληρωμένης παρουσίασης του τρόπου εξέτασης του μαθήματος, ενδεικτικά προτείνεται η διατύπωση:

Γ (μονάδες 50)
Γ. Με βάση τα αποτελέσματα έρευνας με ερωτηματολόγια, που διένειμε σε γονείς και μαθητές του σχολείου μια ομάδα εργασίας στην οποία συμμετείχατε, να συντάξετε επιστολή για τη σχολική εφημερίδα, με την οποία θα ενημερώσετε τους αναγνώστες σχετικά με τους λόγους που προβάλλουν οι μεγαλύτεροι και οι νεότεροι για την ένταση στις σχέσεις τους. Ποιες λύσεις θα προτείνατε ως
επιστολογράφος για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος; (350-400 λέξεις) (μονάδες 50)


2ο Παράδειγμα (με δύο κείμενα)

Η ελληνική γλώσσα στο Διαδίκτυο
Τι γλώσσα μιλάει το Διαδίκτυο; Το ερώτημα είναι καίριο, ιδίως αν αναλογισθεί κανείς την αλματώδη εξέλιξη του Διαδικτύου, που τείνει πλέον να «αγκαλιάσει» τον πλανήτη ολόκληρο. Αν ο κυβερνοχώρος πρόκειται πράγματι να αποτελέσει πεδίο ανταλλαγής πληροφοριών, προσφοράς εκπαιδευτικών ευκαιριών και αναζήτησης εργασίας, η γλώσσα ορίζει σαφώς τις δυνατότητες πρόσβασης στις ηλεκτρονικές σελίδες και στους πολυσύχναστους κόμβους του.
Για όσους έχουν απορίες, το Διαδίκτυο μιλάει αγγλικά. Αγγλόφωνο είναι, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στατιστικά στοιχεία, το μεγαλύτερο μέρος των κόμβων του Διαδικτύου. Ακολουθούν οι πείσμονες Γάλλοι, ενώ όλες οι άλλες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων της ισπανικής, της γερμανικής και της ιταλικής, απειλούνται με εξαφάνιση από τον κυβερνοχώρο. Προφανώς, ο «γενναίος νέος κόσμος» της πληροφορικής ωθεί τις γλωσσικές ανισότητες στα άκρα, η δε αγγλική είναι η αδιαφιλονίκητη lingua franca* της εποχής της πληροφορίας. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι παράδοξη: η ανάπτυξη του κυβερνοχώρου είναι κατά μείζονα λόγο αμερικανική υπόθεση.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για μια γλώσσα σαν την ελληνική; Όχι και πολλά πράγματα. Σε τελική ανάλυση Ελληνικά μιλούν μόλις 15 εκατομμύρια άνθρωποι, αν προσθέσει κανείς τους Ελλαδίτες με τους Έλληνες της Διασποράς. Ομολογουμένως, ο κυβερνοχώρος δεν μπορεί να κάνει χειρότερη αυτήν την κατάσταση. Αντιθέτως, σύμφωνα με μια παράξενη λογική, φαίνεται να βελτιώνει κατ’ αρχάς τη θέση μας και να παρέχει αξιόλογες ευκαιρίες.
Μιλώντας το 1997 δύο προφήτες του κυβερνοχώρου, που δεν χρειάζονται συστάσεις, υπέδειξαν τις ευκαιρίες για την Ελλάδα στα νέα σύνορα της πληροφορικής. Πρώτος ο Νίκολας Νεγκροπόντε, ιδρυτής και επικεφαλής του Εργαστηρίου Επικοινωνίας στο ΜΙΤ**, παρατήρησε ότι «η ψηφιακή εποχή είναι ό,τι πρέπει για την Ελλάδα». Ο Νεγκροπόντε επεσήμανε ότι, από πολιτισμική άποψη, η παγκοσμιοποίηση που ευαγγελίζεται το Διαδίκτυο έρχεται γάντι στον οικουμενισμό της ελληνικής κουλτούρας. Από τεχνολογική άποψη, το διαδίκτυο θα ενώσει Ελλαδίτες και αποδήμους. Ανάλογη άποψη έχει και ο διευθυντής του Εργαστηρίου της Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ Μάικλ Δερτούζος: «Η Ελλάδα μπορεί σε έναν ή δύο αιώνες να μετατραπεί από χώρα της Μεσογείου στον διαδικτυακά συνδεόμενο Ελληνισμό», υπογράμμισε.
Εφημ. Το Bήμα, 28/12/1997 (διασκευή)

* Lingua franca: Γλώσσα καθημερινής επικοινωνίας
** Massachusetts Institute of Technology (MIT):Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης

Η κινδυνολογία για τη γλώσσα

Η γλώσσα μας έχει μακραίωνη ιστορία, που χρονολογείται πολύ πριν από τον 13ο αιώνα π.Χ., από όπου σώζονται γραπτά τεκμήρια της ύπαρξής της. Παράλληλα έχει και μεγάλη διαδρομή, κατά την οποία η Νεοελληνική γλώσσα «δάνεισε» πολλές άλλες γλώσσες αλλά και δανείστηκε. Το γεγονός ότι σε αυτήν γράφτηκαν τα έργα των Ελλήνων φιλοσόφων και μερικά από τα πιο οικουμενικά έργα της ανθρώπινης σκέψης την καθιστά διαχρονική.
Η ελληνική γλώσσα ανέκαθεν υιοθετούσε λέξεις από άλλες γλώσσες και το έκανε μάλιστα με μεγάλη ευελιξία. Σπάνια τις διατηρεί αυτούσιες. Από το bar, για παράδειγμα, έχουν προκύψει οι λέξεις μπαρόβιος, μπαράκι κ.ά. Αυτό γινόταν και με την αρχαία ελληνική γλώσσα και με τα γλωσσικά «δάνεια» τόσων αιώνων και με τη σύγχρονη γλώσσα. Συνήθως, οι ξένες λέξεις που μπαίνουν στη γλώσσα μας χρειάζονται, εξυπηρετούν ανάγκες. Όλη αυτή η λειτουργία είναι φυσιολογική, συμβαίνει σε όλες τις γλώσσες και δεν σημαίνει ότι πλήττεται η ελληνική γλώσσα ή, όπως κάποιοι πιστεύουν, ότι απειλείται με αφανισμό.
Η γλωσσολόγος Α. Μόζερ δε συμμερίζεται τη σχετική κινδυνολογία, η οποία μάλιστα εντοπίζεται και σε άλλους λαούς. «Όταν όλοι οι Ευρωπαίοι κάνουν λόγο για την επικράτηση της αγγλικής γλώσσας εις βάρος των δικών τους, οι Άγγλοι παραπονιούνται για τη σταδιακή καταστροφή της γλώσσας τους, λόγω του ότι χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο από ανθρώπους που δεν τη γνωρίζουν καλά», επισημαίνει.
Εφημ. Έθνος, 14/7/2008 (διασκευή)


ΘΕΜΑΤΑ

Α1 (μονάδες 15)
Α1. Για ποιον λόγο θεωρεί ο συγγραφέας του πρώτου κειμένου ότι το διαδίκτυο είναι πρωτίστως αγγλόφωνο; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)
Α1. Οι συγγραφείς των δύο κειμένων είναι αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι για το μέλλον της ελληνικής γλώσσας; Πιστεύουν ότι η ελληνική γλώσσα κινδυνεύει; Να εντοπίσετε λέξεις ή φράσεις που τεκμηριώνουν την άποψή σας (60-80 λέξεις). (μονάδες 15)
Α1. Στην τελευταία παράγραφο του δεύτερου κειμένου ποια άποψη υποστηρίζεται σχετικά με την αγγλική γλώσσα; Πώς αυτή σχετίζεται με τον προβληματισμό που διατυπώνεται για την ελληνική γλώσσα; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Α2 (μονάδες 10)
Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του πρώτου κειμένου. (μονάδες 10)
Α2. Να γράψετε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου του δεύτερου κειμένου. (μονάδες 10)
Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του πρώτου κειμένου; (μονάδες 10)

Β1 (μονάδες 10)
Β1. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις με έντονη γραφή του πρώτου κειμένου: προσφοράς, ανισότητες, εξέλιξη, βελτιώνει, ενώσει. (μονάδες 10)
Β1. Να συντάξετε μία παραγράφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: μακραίωνη, Νεοελληνική γλώσσα, υιοθετούσε, πλήττεται, αφανισμό.
(μονάδες 10)
Β1. Σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων να εξηγήσετε τη φράση του πρώτου κειμένου «η ψηφιακή εποχή είναι ό,τι πρέπει για την Ελλάδα». (μονάδες 10)

Β2 (μονάδες 15)
Β2. «Tο διαδίκτυο θα ενώσει Ελλαδίτες και αποδήμους». Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. (μονάδες 15)
Β2. Να επισημάνετε τις λέξεις του δευτέρου κειμένου που δεν έχουν ελληνική προέλευση και να εξηγήσετε τον λόγο για τον οποίο ο συγγραφέας τις εντάσσει στο κείμενό του. (μονάδες 15)
Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις λέξεις των δύο κειμένων με έντονη γραφή στις φράσεις που ακολουθούν χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική και ποιες με μεταφορική σημασία:
Πρώτο κείμενο: «Μιλώντας το 1997 δύο προφήτες του κυβερνοχώρου»
Δεύτερο κείμενο: α) «Η ελληνική γλώσσα ανέκαθεν υιοθετούσε λέξεις», β) «οι Άγγλοι παραπονιούνται για τη σταδιακή καταστροφή της γλώσσας» (μονάδες 15)

Το τρίτο θέμα (γ) δεν επιλέγεται από την Τράπεζα Θεμάτων αλλά ορίζεται στο σχολείο από τους διδάσκοντες το μάθημα. Για λόγους ολοκληρωμένης παρουσίασης του τρόπου εξέτασης του μαθήματος, ενδεικτικά προτείνεται η διατύπωση:

Γ (μονάδες 50)
Σε άρθρο που θα συντάξετε για την εφημερίδα του σχολείου σας να προτείνετε τρόπους με τους οποίους η αξιοποίηση του διαδικτύου μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας (350-400 λέξεις). (μονάδες 50)

Δευτέρα 12 Μαΐου 2014

Οδηγίες Αξιολόγησης στη Λογοτεχνία Α΄ Λυκείου 

Δίνεται στους μαθητές αδίδακτο κείμενο, ομοειδές ή ομόθεμο με τις διδακτικές ενότητες που έχουν διδαχθεί (Τα φύλα στη λογοτεχνία, Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση), το οποίο λαμβάνεται από την τράπεζα θεμάτων.
1. Αν το κείμενο αναφέρεται στις θεματικές ενότητες «Τα φύλα στη Λογοτεχνία», οι μαθητές καλούνται:
α) να επισημάνουν τα πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο και να τα εντάξουν στον τόπο και στον χρόνο της αφήγησης·
β) να διακρίνουν και να περιγράψουν 1-2 λογοτεχνικούς χαρακτήρες, κάνοντας αναφορές στις σχέσεις των δύο φύλων, στον κοινωνικό τους ρόλο ή σε κοινωνικά στερεότυπα σχετιζόμενα με το θέμα του κειμένου, και να αιτιολογήσουν τις απαντήσεις τους με αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο·
γ) να βρουν τον αφηγητή της ιστορίας και να αλλάξουν το πρόσωπο του αφηγητή ώστε να φανεί η αντίστοιχη αλλαγή στην οπτική της αφήγησης ή να μετατρέψουν το διαλογικό μέρος του κειμένου σε συνεχή αφηγηματικό λόγο·
δ) να διατυπώσουν σε 1-2 παραγράφους την άποψή τους για το περιεχόμενο του κειμένου συσχετίζοντάς το με τις αντιλήψεις της εποχής μας.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «α» και «β» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (α = 25 μονάδες + β = 25 μονάδες) και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο που κληρώνεται από την τράπεζα θεμάτων.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «γ» και «δ» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (γ = 25 μονάδες + δ= 25 μονάδες) και ορίζονται από τους διδάσκοντες το μάθημα.

2. Αν το ποίημα ανήκει στην ενότητα «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση», οι μαθητές καλούνται:
α) να αναγνωρίσουν στο ποίημα γενικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ή της μοντέρνας ποίησης·
β) να επισημάνουν στο κείμενο εκφραστικά μέσα και εκφραστικούς τρόπους (μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, στοιχεία που αφορούν τη γλώσσα, όπως λόγιες, λαϊκές ιδιωματικές ή αντιλυρικές λέξεις κλπ) και να σχολιάσουν τη λειτουργία τους·
γ) να επισημάνουν στο ποίημα βασικά χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος (πχ ρομαντισμός, συμβολισμός κλπ) στο οποίο ανήκει·
δ) να σχολιάσουν σε μία ή δύο παραγράφους βασικά σύμβολα ή θέματα του ποιήματος και να αιτιολογήσουν τις απαντήσεις τους με αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «α» και «β» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (α = 25 μονάδες + β = 25 μονάδες) και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο που κληρώνεται από την τράπεζα θεμάτων.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «γ» και «δ» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (γ = 25 μονάδες + δ = 25 μονάδες) και ορίζονται από τους διδάσκοντες το μάθημα.


ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Επιλέγεται λογοτεχνικό κείμενο (ποίημα ή πεζό) συναφές ως προς το περιεχόμενό του, τον χαρακτήρα του και τον βαθμό αναγνωστικής του πρόσληψης με τα διδαχθέντα κείμενα στις δύο θεματικές ενότητες («Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ή «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση»).

Κριτήρια επιλογής του κειμένου

  • Να είναι εύληπτο και συμβατό με την ηλικία των εξεταζομένων.
  • Να συνιστά, αν είναι απόσπασμα, μια μικρή αυτοτελή ενότητα. (Εννοείται ότι δεν συμπεριλαμβάνονται κείμενα τα οποία περιέχουν προσβλητικές εκφράσεις ή στρέφονται κατά των κοινώς παραδεδεγμένων ηθικών αξιών)
  • Να είναι έργο δόκιμου συγγραφέως, κατά προτίμηση ανθολογημένου στα ΚΝΛ.  
  • Να μην περιλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου ή
  • Λυκείου.
  • Να έχει περιορισμένη έκταση. Αν είναι πεζό, καλό είναι να μην υπερβαίνει σε έκταση τις 2 σελίδες Α4 (γραμματοσειρά 12 Times New Roman και μονό διάστιχο). Αν είναι ποίημα, να μην υπερβαίνει τη 1 1/2 σελίδα (γραμματοσειρά 12 Times New Roman και μονό διάστιχο).


Προδιαγραφές κειμένου
  • Να συνοδεύεται από το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα (bold κεφαλαία γράμματα) με αντίστοιχη εντός παρενθέσεως αναφορά στην ημερομηνία γέννησης ή και θανάτου του δημιουργού, στοιχεία απαραίτητα για την τοποθέτηση του κειμένου εντός του συγκεκριμένου ιστορικού πλαισίου
  • Να αναγράφεται με πεζά στοιχεία (bold) ο τίτλος του ποιήματος ή του διηγήματος ή του μυθιστορήματος με την ένδειξη εντός παρενθέσεως ότι είναι απόσπασμα.
  • Να αναγράφεται στο τέλος του κειμένου και η σχετική βιβλιογραφική παραπομπή: ο τίτλος της συλλογής, αν είναι ποίημα ή διήγημα. Η παραπομπή καλό είναι να γίνεται στον χρόνο πρώτης δημοσίευσης του κειμένου, ώστε να αποφεύγονται αναχρονιστικά σχόλια των μαθητών
  • Να συνοδεύεται απαραιτήτως από τα αναγκαία λεξιλογικά σχόλια 
  • Να είναι γραμμένο στο μονοτονικό σύστημα και να ακολουθεί το ορθογραφικό σύστημα των σχολικών εγχειριδίων.

Στην αρχή της σελίδας πρέπει να αναγράφεται η ενότητα στην οποία αναφέρεται το κείμενο («Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ή «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση»)
Εφόσον κρίνεται αναγκαίο, είναι δυνατόν να προηγείται του κειμένου συντομότατο επεξηγηματικό εισαγωγικό σημείωμα.
Επισημαίνεται ότι είναι δυνατόν να επιλεγεί για την ενότητα «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» και κείμενο ξένου συγγραφέα με την προϋπόθεση ότι θα δίδεται σε δόκιμη νεοελληνική μετάφραση. Στην περίπτωση αυτή χρήσιμη είναι η παραπομπή στον χρόνο πρώτης δημοσίευσης του πρωτότυπου έργου.

Προδιαγραφές περιεχομένου των ερωτήσεων 

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Αν και η ιδιομορφία του μαθήματος της Λογοτεχνίας όπως και η ιδιαίτερη σκοποθεσία του, δεν ευνοούν εν γένει τη διατύπωση ερωτήσεων με απολύτως μετρήσιμα στοιχεία στις αντίστοιχες απαντήσεις, εν τούτοις πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια ώστε με τις ερωτήσεις να προκύπτουν απαντήσεις μετρήσιμες με αντικειμενικά κριτήρια. Γι᾿ αυτό καλό θα είναι η κάθε ερώτηση να περιλαμβάνει εσωτερικά δύο ή περισσότερα υποερωτήματα διαβαθμισμένης δυσκολίας. Επίσης, για να αποφευχθεί η επικάλυψη των απαντήσεων, οι ερωτήσεις πρέπει να διακρίνονται από απόλυτη σαφήνεια και να είναι συμβατές με τους διδακτικούς στόχους, όπως αυτοί αναγράφονται στο οικείο
Πρόγραμμα Σπουδών.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Α. Σε περίπτωση που το κείμενο αναφέρεται στη θεματική ενότητα «Τα φύλα στη Λογοτεχνία», η εξέταση στο Μάθημα της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας συνολικά προϋποθέτει το βαθμό πρόσληψης από τον μαθητή του κειμένου ως όλου, όπως και την ικανότητα ο μαθητής να κατανοεί το κείμενο ώστε να είναι σε θέση:
α.
α1. Να διακρίνει τα πρόσωπα που περιλαμβάνει η αφήγηση.
α2. Να εντάσσει τα πρόσωπα στο χρόνο και στο χώρο, ο οποίος προσδιορίζεται από το κείμενο (δηλ. να προσδιορίζει γενικά το χρόνο και το χώρο στον οποίο κινούνται τα πρόσωπα του κειμένου)
α3. Να διακρίνει ποιος αφηγείται και σε ποιον ή σε ποιους απευθύνεται.
α4. Να επισημαίνει -εφόσον υπάρχουν στο κείμενο- αλλαγές του τόπου και του χρόνου της αφήγησης.
Επισημαίνεται ότι η τοποθέτηση των προσώπων στον χώρο και στον χρόνο της αφήγησης δεν προϋποθέτει σύνθετες αφηγηματολογικού χαρακτήρα γνώσεις και εξειδικευμένες ορολογίες που παραπέμπουν στη Θεωρία της Λογοτεχνίας
β.
β1. Να περιγράψει 1-2 βασικούς χαρακτήρες, και να τους συσχετίσει με κοινωνικά στερεότυπα όπως αυτά προβάλλονται στο κείμενο (αυταρχικός πατέρας, στοργική μητέρα, μοιραία γυναίκα, πιστή σύζυγος, κακιά μητριά κλπ.)
β2. Να αιτιολογήσει τις απαντήσεις του με αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «α» και «β» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (α = 25 μονάδες + β = 25 μονάδες) και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο που κληρώνεται από την τράπεζα θεμάτων.
γ.
γ1. Να αλλάξει τον αφηγητή σε ολόκληρο το κείμενο ή σε τμήμα του κειμένου.
γ2. Να επιφέρει τις αντίστοιχες αλλαγές στην οπτική της αφήγησης.
γ3. Να αιτιολογήσει τις αλλαγές αυτές με στοιχεία που αφορούν τον χαρακτήρα των προσώπων.
δ.
δ1. Να διατυπώσει την άποψή του για τις αντιλήψεις που κυριαρχούν κατά την εποχή στην οποία αναφέρεται το κείμενο.
δ2. Να προβεί σε συγκριτικές θεωρήσεις κάνοντας διασύνδεση με τη σύγχρονη εποχή.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «γ» και «δ» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (γ = 25 μονάδες + δ = 25 μονάδες) και δίνονται από τους διδάσκοντες το μάθημα.

Β. Σε περίπτωση που το ποίημα ανήκει στην ενότητα «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση» η εξέταση στο Μάθημα της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας συνολικά προϋποθέτει το βαθμό πρόσληψης από το μαθητή του κειμένου ως όλου, όπως και την ικανότητα ο μαθητής να κατανοεί το κείμενο ώστε να είναι σε θέση:
α.
α1. Να μπορεί να διακρίνει αν ένα ποίημα ανήκει στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση.
α2. Να αναγνωρίζει στο κείμενο τα μορφικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (μέτρο, ομοιοκαταληξία και είδη της, στροφές και είδη τους ως προς τον αριθμό των στίχων, ισοσυλλαβία μεταξύ των στίχων κ.λπ.) ή αντιστοίχως τα μορφικά χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος, τονικότητα αντί του σταθερά επαναλαμβανόμενου ποιητικού μέτρου, απουσία ομοιοκαταληξιών ή σκόρπιες ομοιοκαταληξίες, στροφικές ενότητες με διαφορετικό αριθμό στίχων,
απουσία ισοσυλλαβίας μεταξύ των στίχων κ.λπ.).
α3. Να αξιολογεί, αν το ποίημα το επιτρέπει, τις μορφικές επιλογές του ποιητή. [πχ. να σχολιάζει τον τίτλο σε σχέση με το περιεχόμενο, να μπορεί (αφού πρώτα του δοθούν χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ποιητικού είδους) να τα αναγνωρίζει στο ποίημα κ.λπ.]
β
β1. Να επισημαίνει στο κείμενο εκφραστικά μέσα/ εκφραστικούς τρόπους (μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις, αντιθέσεις, επαναλήψεις κλπ.)
β2. Να αναγνωρίζει στο κείμενο στοιχεία που αφορούν τη γλώσσα, όπως λόγιες, λαϊκές ιδιωματικές ή αντιλυρικές λέξεις, στοιχεία προφορικότητας κ.λπ.
β3. Να σχολιάζει τη λειτουργία των εκφραστικών μέσων, των ρηματικών προσώπων, της στίξης (τελεία, κόμμα, θαυμαστικό, ερωτηματικό, εισαγωγικά, αποσιωπητικά, παρενθέσεις κ.λπ.) .
β4. Να σχολιάζει τη γλώσσα του κειμένου κάνοντας αναφορά στις γλωσσικές επιλογές του ποιητή.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «α» και «β» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (α = 25 μονάδες + β = 25 μονάδες) και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο που κληρώνεται από την τράπεζα θεμάτων.
γ.
γ1. Να γνωρίζει τα γενικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευμάτων (ρομαντισμός, παρνασσισμός, συμβολισμός, μοντερνισμός, υπερρεαλισμός) ώστε να είναι σε θέση να τα αναγνωρίζει στο ποίημα.
γ2. Να μπορεί να διακρίνει, αν συνυπάρχουν στο ίδιο ποίημα χαρακτηριστικά από περισσότερα του ενός λογοτεχνικά ρεύματα.
γ3. Να σχολιάζει στίχους ή εκφράσεις του ποιήματος, οι οποίοι συνδέονται με χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος στο οποίο ανήκει το ποίημα.
Στην ερώτηση αυτή μπορεί ο καθηγητής να ζητήσει την επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης σε σχέση με τα λογοτεχνικά ρεύματα: π.χ. να δώσει τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού και να ζητήσει από τον μαθητή να τα εντοπίσει στο κείμενο.
δ.
δ1. Να εντοπίζει το κεντρικό θέμα του κειμένου.
δ2 Να αποκωδικοποιεί τα βασικά σύμβολα του ποιήματος και να αιτιολογεί την απάντησή του με στοιχεία του κειμένου.
δ3. Να σχολιάζει σε μία έως δύο παραγράφους στίχους του κειμένου.
δ4. Να προβαίνει, εφόσον το κείμενο προσφέρεται, σε αξιολογήσεις των στάσεων και αντιλήψεων που κυριαρχούν στο κείμενο.
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «γ» και «δ» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (γ = 25 μονάδες + δ = 25 μονάδες) και δίνονται από τους διδάσκοντες το μάθημα.

 ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

  • Οι συγγραφείς των θεμάτων προτείνουν το Αδίδακτο Κείμενο και μόνον τις ερωτήσεις που μπαίνουν από την Τράπεζα των Θεμάτων.
  • Καλό είναι πριν από την οριστική διατύπωση της ερώτησης να αναζητηθεί νοερά η απάντηση.
  • Προτείνεται επίσης στους συγγραφείς των Θεμάτων να φροντίσουν να μη βάλουν ερωτήσεις οι οποίες ενδεχομένως συμπίπτουν με αυτές που είναι στην αρμοδιότητα του καθηγητή της Τάξης.
  • Επειδή τα λογοτεχνικά κείμενα που θα επιλεγούν για την Τράπεζα δεν είναι δυνατόν να είναι μεταξύ τους απολύτως ισοδύναμα ως προς τον βαθμό δυσκολίας, στις ερωτήσεις που επαναλαμβάνονται (πχ. το ποίημα είναι παραδοσιακό ή μοντέρνο;) ενδέχεται να μην γίνεται πάντοτε ισόποση κατανομή των μονάδων.
  • Ως προς τη διατύπωση οι ερωτήσεις καλό είναι να απευθύνονται σε δεύτερο πρόσωπο και να έχουν την εξής μορφή:  Να σχολιάσετε… , Να βρείτε …, Να επισημάνετε…, Να περιγράψετε…, ή Τι, κατά τη γνώμη σας, …, Ποιος κατά τη γνώμη σας, … κ.λπ.
  • Ως προς την τυπογραφική της εμφάνιση η κάθε ερώτηση θα επιμερίζεται σε δύο ή περισσότερα υπο-ερωτήματα και θα συνοδεύεται από την αντίστοιχη αναγραφή των μονάδων, όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί:

α1 ……… (…μονάδες)
α2 ……… (…μονάδες)
α3 ……… (…μονάδες)
και
β1 ………(…μονάδες)
β2 ………(…μονάδες)
β3 ………(…μονάδες)

ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Τα υποερωτήματα είναι ενδεικτικά και δεν είναι υποχρεωτικό να τίθενται όλα σε όλες τις ερωτήσεις.
Οι ερωτήσεις για την Α’ Εσπερινού ΓΕΛ, σε σχέση με την Α’ τάξη Ημερήσιου ΓΕΛ, μπορεί να είναι ελαφρώς διαφοροποιημένες ως προς τον βαθμό δυσκολίας. Το ίδιο ισχύει και για τις ερωτήσεις που αφορούν την Α΄ τάξη Ημερησίου και Εσπερινού ΕΠΑΛ.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
για την Α’ Τάξη του Ημερησίου και του Εσπερινού Γενικού Λυκείου
(Ενότητα: «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση»)

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ (1859-1943)
[Εδώ ουρανός παντού κι ολούθε ήλιου αχτίνα…]

Εδώ ουρανός παντού κι ολούθε ήλιου αχτίνα,
και κάτι ολόγυρα σαν του Υμηττού το μέλι,
βγαίνουν αμάραντ᾿ από μάρμαρο τα κρίνα,
λάμπει γεννήτρα ενός Ολύμπου η θεία Πεντέλη.

Στην ομορφιά σκοντάβει σκάφτοντας η αξίνα,
στα σπλάχνα αντί θνητούς θεούς κρατά η Κυβέλη1,
μενεξεδένιο αίμα γοργοστάζ᾿ η Αθήνα
κάθε που τη χτυπάν του δειλινού τα βέλη.

Της ιερής ελιάς εδώ ναοί και οι κάμποι·
ανάμεσα στον όχλο εδώ που αργοσαλεύει
καθώς απάνου σ᾿ ασπρολούλουδο μια κάμπη2,

ο λαός των λειψάνων ζει και βασιλεύει
χιλιόψυχος· το πνεύμα και στο χώμα λάμπει·
το νιώθω, με σκοτάδια μέσα μου παλεύει.
(«Πατρίδες» - Ασάλευτη ζωή, 1904)

1  φρυγική θεότητα της γονιμότητας· ο Παλαμάς την αναφέρει εδώ ως προσωποποίηση της γης
2  κάμπη: η κάμπια

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α.
α1. Να εντάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση. (5 μονάδες)
α2. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αναγνωρίζοντας 4 αντίστοιχα χαρακτηριστικά στο κείμενο (8 μονάδες)
α3. Το ποίημα περιλαμβάνεται σε μια ευρύτερη ποιητική ενότητα με τον τίτλο «Πατρίδες». Να βρείτε σε ποια από τις «Πατρίδες» του ποιητή αναφέρεται το συγκεκριμένο ποίημα και σε ποιο στίχο κατονομάζεται αυτή. (4 μονάδες). Να επισημάνετε στο ποίημα τέσσερα χαρακτηριστικά αυτής της «Πατρίδας». (8 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25
β.
β1. Να καταγράψετε 5 μεταφορές, όπως αυτές εντοπίζονται στο κείμενο που σας δόθηκε (10 μονάδες)
β2. Να καταγράψετε 2 παρομοιώσεις, όπως αυτές εντοπίζονται στο κείμενο που σας δόθηκε (4 μονάδες)

β3. Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα (δημοτική ή καθαρεύουσα) που υιοθετεί ο Παλαμάς στο ποίημα συνδέοντας την απάντησή σας με τις γλωσσικές απόψεις του ποιητή.(6 μονάδες)
β4. Να βρείτε στο ποίημα πέντε (5) λέξεις ή εκφράσεις χαρακτηριστικές των γλωσσικών επιλογών του Παλαμά, για να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (5 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25

γ.
γ1. Να αναγνωρίσετε στο ποίημα τα γενικά χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος στο οποίο ανήκει αιτιολογώντας την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο (20 μονάδες)
γ2. ο λαός των λειψάνων ζει και βασιλεύει./ χιλιόψυχος. Να σχολιασθεί ο στίχος (5 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25
δ.
δ1. το πνεύμα και στο χώμα λάμπει: Να σχολιάσετε το στίχο. Έχει κατά τη γνώμη σας διαχρονική ισχύ; (15 μονάδες)
δ2. Το ποιητικό υποκείμενο παρουσιάζεται στον τελευταίο στίχο. Να σχολιάσετε τον στίχο σε σχέση με το παραπάνω δεδομένο (10 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25  

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ - ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΘΕΜΑΤΩΝ
ΓΙΑ ΤΗΝ Β’ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Για την εξέταση του μαθήματος της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στην Β’ τάξη
Εσπερινού Γενικού Λυκείου ισχύουν τα εξής:

ΤΡΟΠΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Για την εξέταση στη Νέα Ελληνική Λογοτεχνία της Β’ Τάξης του Εσπερινού Γενικού
Λυκείου δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο πεζό ή ποιητικό κείμενο, που
περιλαμβάνεται στη διδαχθείσα ύλη και ορίζεται από τον διδάσκοντα, καθώς και
αδίδακτο πεζό ή ποιητικό κείμενο ίσης κατά προσέγγιση δυσκολίας με το διδαγμένο,
που επιλέγεται με κλήρωση από την τράπεζα θεμάτων, με τις αναγκαίες διευκρινίσεις.
Οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε τέσσερα (4) θέματα, από τα οποία δύο (2),
και συγκεκριμένα τα υπό τα στοιχεία «α» και «β», προέρχονται από την τράπεζα θεμά-
των και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο, και δύο (2), τα υπό τα στοιχεία «γ» και «δ»,
ορίζονται από τον διδάσκοντα και αναφέρονται στο διδαγμένο κείμενο. Τα θέματα
αφορούν:
α) στον ερμηνευτικό σχολιασμό του αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου·
β) σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών μέσων και τρόπων που εμπεριέχονται στο
αδίδακτο κείμενο (π.χ. ζητείται από τους μαθητές να βρουν μεταφορές, παρομοιώ-
σεις, εικόνες, στοιχεία που αφορούν τη γλώσσα, όπως λόγιες, λαϊκές ιδιωματικές ή
αντιλυρικές λέξεις κ.λπ.)
γ) στον συγγραφέα του διδαγμένου κειμένου και σε γραμματολογικά στοιχεία που
προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα από αυτό·
δ) στον ερμηνευτικό ή αισθητικό σχολιασμό του διδαγμένου κειμένου ή στην ανάπτυ-
ξη, σε μία (1) ή δύο (2) παραγράφους, χωρίων του.
Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 25% σε κάθε θέμα, το οποίο μπορεί να αναλύεται σε
δύο ερωτήσεις. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις μπορεί να διαφοροποιείται
ανάλογα με τον βαθμό της δυσκολίας τους και οι βαθμολογικές μονάδες κάθε ερώτησης
καθορίζονται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνονται γραπτώς στους
μαθητές.  -14-
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Το κείμενο πρέπει:
• να είναι εύληπτο και συμβατό με την ηλικία των εξεταζομένων.
• να συνιστά, αν είναι απόσπασμα, μια μικρή αυτοτελή ενότητα. (Εννοείται ότι δεν
συμπεριλαμβάνονται κείμενα τα οποία περιέχουν προσβλητικές εκφράσεις ή στρέ-
φονται κατά των κοινώς παραδεδεγμένων ηθικών αξιών)
• να μην περιλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
• να έχει περιορισμένη έκταση. Αν είναι πεζό, καλό είναι να μην υπερβαίνει σε έκταση
τις δύο σελίδες Α4 (με γραμματοσειρά 12 Times New Roman και μονό διάστιχο)
λέξεις. Αν είναι ποίημα, να μην υπερβαίνει τη μιάμιση σελίδα (με γραμματοσειρά 12
Times New Roman και μονό διάστιχο).

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ
Το κείμενο πρέπει:
• να συνοδεύεται από το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα (γραμμένο με bold κεφα-
λαία γράμματα) με αντίστοιχη εντός παρενθέσεως αναφορά στην ημερομηνία γέν-
νησης ή και θανάτου του δημιουργού, στοιχεία απαραίτητα για την τοποθέτηση
του κειμένου εντός του συγκεκριμένου ιστορικού πλαισίου
• να αναγράφεται με πεζά στοιχεία (bold) ο τίτλος του ποιήματος ή του διηγήματος ή
του μυθιστορήματος (με την ένδειξη εντός παρενθέσεως ότι είναι απόσπασμα)
• να αναγράφεται στο τέλος του κειμένου και η σχετική βιβλιογραφική παραπομπή: ο
τίτλος της συλλογής, αν είναι ποίημα, και ο τίτλος του έργου (μυθιστορήματος ή
συλλογής διηγημάτων), αν είναι απόσπασμα πεζού κειμένου. Η παραπομπή καλό
είναι να γίνεται στον χρόνο πρώτης δημοσίευσης του κειμένου, ώστε να απο-
φεύγονται αναχρονιστικά σχόλια των μαθητών
• να συνοδεύεται απαραιτήτως από τα αναγκαία λεξιλογικά σχόλια
• να είναι γραμμένο στο μονοτονικό σύστημα και να ακολουθεί το ορθογραφικό σύ-
στημα των σχολικών εγχειριδίων.
Εφόσον κρίνεται αναγκαίο, είναι δυνατόν να προηγείται του κειμένου συντομότατο επε-
ξηγηματικό εισαγωγικό σημείωμα.  -15-


ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ
ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΤΗΣ Β’ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ:
Αν και η ιδιομορφία του μαθήματος της Λογοτεχνίας όπως και η ιδιαίτερη σκοποθεσία
του, δεν ευνοούν εν γένει τη διατύπωση ερωτήσεων με απολύτως μετρήσιμα στοιχεία
στις αντίστοιχες απαντήσεις, εν τούτοις πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να εξάγονται
με τις ερωτήσεις κατά το δυνατόν αντικειμενικά δεδομένα. Γι᾿ αυτό καλό θα είναι η
κάθε ερώτηση να περιλαμβάνει εσωτερικά δύο ή περισσότερα υπο-ερωτήματα
διαβαθμισμένης δυσκολίας. Επίσης, για να αποφευχθεί η επικάλυψη των απαντήσεων,
οι ερωτήσεις πρέπει να διακρίνονται από απόλυτη σαφήνεια και να είναι συμβατές με
τους διδακτικούς στόχους, όπως αυτοί αναγράφονται στο οικείο Πρόγραμμα Σπουδών.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ
Η εξέταση των μαθητών της Β’ Τάξης Εσπερινού ΓΕΛ στο Μάθημα της Νέας Ελληνικής
Λογοτεχνίας συνολικά προϋποθέτει τον βαθμό πρόσληψης από τον μαθητή του
αδίδακτου κειμένου ως όλου, όπως και την ικανότητα να κατανοεί το κείμενο ώστε ο
μαθητής να είναι σε θέση:
α.
α1. Να εντοπίζει το κεντρικό θέμα του αδίδακτου κειμένου.
α2. Να σχολιάζει σε μία έως δύο παραγράφους ένα απόσπασμα ή στίχους του κειμέ-
νου.
α3. Να προβαίνει, εφόσον το κείμενο προσφέρεται, σε αξιολογήσεις των στάσεων και
αντιλήψεων που κυριαρχούν στο κείμενο.
β.
β1. Να επισημαίνει στο κείμενο εκφραστικά μέσα/ εκφραστικούς τρόπους (μεταφορές,
παρομοιώσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις, αντιθέσεις κ.λπ.)
β2. Να αναγνωρίζει στο κείμενο στοιχεία που αφορούν τη γλώσσα, όπως λόγιες, λαϊ-
κές ιδιωματικές ή αντιλυρικές λέξεις, στοιχεία προφορικότητας κ.λπ.)
β3. Να σχολιάζει τη λειτουργία των εκφραστικών μέσων, των ρηματικών προσώπων,
της στίξης (τελεία, κόμμα, θαυμαστικό, ερωτηματικό, εισαγωγικά, αποσιωπητικά,
παρενθέσεις κ.λπ.) .
β4. Να σχολιάζει τη γλώσσα του κειμένου κάνοντας αναφορά στις γλωσσικές επιλογές
του ποιητή.  -16-
Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «α» και «β» βαθμολογούνται με 50 μονάδες (α
= 25 μονάδες + β = 25 μονάδες) και συνοδεύουν το αδίδακτο κείμενο που
κληρώνεται από την τράπεζα θεμάτων.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
 Οι συγγραφείς των θεμάτων προτείνουν το Αδίδακτο Κείμενο και μόνον τις
ερωτήσεις που μπαίνουν από την Τράπεζα των Θεμάτων.
 Καλό είναι πριν από την οριστική διατύπωση της ερώτησης να αναζητηθεί νοερά η
απάντηση.
 Προτείνεται επίσης στους συγγραφείς των Θεμάτων να φροντίσουν να μη
διατυπώσουν ερωτήσεις, οι οποίες ενδεχομένως συμπίπτουν με αυτές που είναι
στην αρμοδιότητα του καθηγητή της Τάξης.
 Ως προς τη διατύπωση οι ερωτήσεις καλό είναι να απευθύνονται σε δεύτερο
πρόσωπο και να έχουν την εξής μορφή:
o Να σχολιάσετε…
o Να βρείτε …
o Να επισημάνετε…
o Να περιγράψετε… κ.λπ.
ή
o Τι, κατά τη γνώμη σας, …
o Ποιος κατά τη γνώμη σας, … κ.λπ.

 Ως προς την τυπογραφική της εμφάνιση η κάθε ερώτηση θα επιμερίζεται σε δύο ή
περισσότερα υπο-ερωτήματα και θα συνοδεύεται από την αντίστοιχη αναγραφή
των μονάδων, όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί:
α1 ……… (…μονάδες)
α2 ……… (…μονάδες)
α3 ……… (…μονάδες)
και
β1 ………(…μονάδες)
β2 ………(…μονάδες)
β3 ………(…μονάδες)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ:
• Τα υπο-ερωτήματα είναι ενδεικτικά και δεν είναι υποχρεωτικό να τίθενται
όλα σε όλες τις ερωτήσεις.
• Ο καθηγητής της Τάξης δεν υποχρεούται να προσαρμόσει την επιλογή του γνω-
στού κειμένου με το αδίδακτο κείμενο που έχει κληρωθεί. Επισημαίνεται, δηλαδή,
ότι το αδίδακτο κείμενο που κληρώνεται από την Τράπεζα των Θεμάτων δεν  -17-
λειτουργεί ως παράλληλο αλλά μόνον ως κείμενο συναφές με τα διδαχθέντα από το
βιβλίο ΚΝΛ της Β’ Λυκείου.

Οι εκπαιδευτικοί που επιθυμούν να αποστείλουν ερωτήσεις για την Τράπεζα Θεμάτων
της Β’ Τάξης Εσπερινών ΓΕΛ πρέπει να αναγράφουν τα παρακάτω στοιχεία:
Μάθημα: Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
Τάξη: Β’ Τάξη Εσπερινού ΓΕΛ  -18-
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
για τη Β’ Τάξη του Εσπερινού Γενικού Λυκείου

ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ (1896-1928)
Δημόσιοι υπάλληλοι
Οι υπάλληλοι όλοι λιώνουν και τελειώνουν
σαν στήλες3
 δύο δύο μες στα γραφεία.
Ηλεκτρολόγοι θα 'ναι η πολιτεία
κι ο θάνατος που τους ανανεώνουν.

Κάθονται στις καρέκλες, μουτζουρώνουν
αθώα λευκά χαρτιά χωρίς αιτία.
«Συν τη παρούση αλληλογραφία
έχομεν την τιμήν...» διαβεβαιώνουν.

Και μοναχά η τιμή τούς απομένει,
όταν ανηφορίζουνε τους δρόμους
το βράδυ στις οχτώ, σαν κουρντισμένοι.

Παίρνουν κάστανα σκέφτονται τους νόμους,
σκέπτονται το συνάλλαγμα τους ώμους
σηκώνοντας οι υπάλληλοι, οι καημένοι.
(Ελεγεία και Σάτιρες , 1927)
 3
 οι ηλεκτρικές στήλες (μεγάλες μπαταρίες)  -19-
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α
α1. Να περιγράψετε την καθημερινότητα των δημοσίων υπαλλήλων του ποιήματος
τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
(10 μονάδες)
α2. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, αποκαλούνται «καημένοι» οι υπάλληλοι;
(10 μονάδες)
α3. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, όλα τα ρήματα του κειμένου έχουν τεθεί σε
χρόνο Ενεστώτα; Τι επιτυγχάνει με την επιλογή αυτή ο ποιητής;
(5 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25 

β
β1. Να καταγράψετε δύο (2) μεταφορές (8 μονάδες) και δύο (2) παρομοιώσεις (8
μονάδες), όπως αυτές εντοπίζονται στο κείμενο και να σχολιάσετε τη λειτουργία
τους
(16 μονάδες)
β2. Να βρείτε στο ποίημα δύο αντιλυρικές εκφράσεις (δηλαδή εκφράσεις του καθημε-
ρινού προφορικού λόγου)
(4 μονάδες)
β3. «Συν τη παρούση αλληλογραφία /έχομεν την τιμήν...»: Για ποιον λόγο κατά τη
γνώμη σας ο Καρυωτάκης υιοθετεί εδώ λόγια γλώσσα;
(5 μονάδες)
ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ: 25

Τετάρτη 7 Μαΐου 2014

Εφηβεία και μόδα

Ζέφη Καλλίτση, 25/3/2012

1. Η εφηβεία είναι μια δύσκολη εποχή για κάθε άνθρωπο, κυρίως συναισθηματικά. Αρχίζουν οι προβληματισμοί, κάποιες φορές και οι συγκρούσεις και είναι το στάδιο πριν από την ενηλικίωση. Παρακολουθώντας τους εφήβους παρατηρούμε ότι η εμφάνιση τους και ο τρόπος με τον οποίο ντύνονται δίνουν πολλές πληροφορίες για την ψυχολογία τους, τον τρόπο σκέψης και γενικά την προσωπικότητά τους. Με την πρώτη κιόλας ματιά είναι εύκολο να αντιληφθούμε ότι οι έφηβοι έχουν την τάση να ακολουθούν τη μόδα και αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους.

Ανάγκη για ομαδοποίηση
2. 1διαίτερα σε αυτή τη φάση της ζωής τους οι έφηβοι έχουν μεγάλη ανάγκη να ενταχθούν σε ένα σύνολο και να ανήκουν σε μια ομάδα. Το ίδιο στυλ ντυσίματος είναι μια απόδειξη ότι έχουν κοινές ιδέες, κοινούς προβληματισμούς και συνήθως υιοθετούν έναν κοινό τρόπο συμπεριφοράς. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν οι έφηβοι βρίσκουν τη μόδα σαν έναν τρόπο για την ένταξή τους σε κάποια ομάδα.

Δημιουργία προτύπων
3.    Είναι γεγονός ότι τα μοντέλα που επιδεικνύουν τη μόδα είναι συνήθως άτομα στην εφηβεία ή λίγο μετά. Είναι εύκολο λοιπόν για τα άτομα στην περίοδο της εφηβείας να ταυτιστούν με τα μοντέλα ίσως και να θέλουν να τους μοιάσουν. Στις περιπτώσεις αυτές η μόδα λειτουργεί δημιουργώντας πρότυπα, γεγονός ιδιαίτερα επικίνδυνο, εάν οι έφηβοι δεν έχουν την κατάλληλη καθοδήγηση από το περιβάλλον τους.

Αναγνωρισιμότητα
4.    Μια ακόμα ανάγκη των εφήβων η οποία εξωτερικεύεται μέσω της ενασχόλησης τους με τη μόδα είναι η ανάγκη για αναγνωρισιμότητα. Για τον λόγο αυτό έχουν την τάση να θέλουν να ταυτιστούν οι έφηβοι με διάσημα πρόσωπα. Επόμενο είναι να ακολουθούν και το στυλ του ανθρώπου που θαυμάζουν. Με τον τρόπο αυτό ανταποκρίνεται η μόδα στην ανάγκη των εφήβων για αναγνώριση έστω στο κοντινό τους περιβάλλον.

Η ανάγκη των εφήβων να ξεχωρίζουν
5.   Μια ιδιαίτερη ανάγκη των ατόμων στην ηλικία αυτή είναι να ξεχωρίζουν από το πλήθος και τους ομοίους τους. Στις περιπτώσεις αυτές οι έφηβοι χρησιμοποιούν τη μόδα στην ακραία της μορφή με σκοπό να διαφέρουν και να τραβήξουν το ενδιαφέρον. Έτσι φτάνουν σε σημείο να ντύνονται ιδιαίτερα εκκεντρικά και το αποτέλεσμα είναι να τραβούν τα βλέμματα όχι πάντα με θετικό τρόπο. Ο φόβος τους μήπως δεν γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους, τους οδηγεί σε ακραίες εμφανίσεις οι οποίες τους δίνουν μια αίσθηση ανωτερότητας και δύναμης. Μια αίσθηση που ισχύει όμως μόνο για τη δική τους οπτική, τις περισσότερες φορές.  (Διασκευασμένο κείμενο)
                    
Θέματα
Α1. Σύμφωνα με το κείμενο ποια χαρακτηριστικά του εφήβου τον ωθούν να ακολουθεί τις επιταγές της μόδας; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)
Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορά και των λέξεων συνοχής. (μονάδες 10)
Β1. Να εντοπίσετε πέντε επίθετα που χρησιμοποιούνται στην πέμπτη παράγραφο και να δείξετε τη λειτουργία τους στον λόγο. (μονάδες 10)
Β2. Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο και να προσδιορίσετε αν είναι κυριολεκτικός ή συνυποδηλχοτικός/μεταφορικός. (μονάδες 15)
Γ. Με βάση τα αποτελέσματα έρευνας με ερωτηματολόγια, που έκανε το τμήμα .σας στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας με θέμα «Έφηβοι και Μόδα» να συντάξετε ανοιχτή επιστολή που θα την αναρτήσετε στο ιστολόγιο του σχολείου σας, με την οποία θα ενημερώσετε σύντομα τους αναγνώστες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι «ενδίδουν» στη μόδα. Τι θα προτείνατε ως επιστολογράφος στους εφήβους για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ελλοχεύουν στην τάση τους αυτή; (350-400 λέξεις) (μονάδες 50)



Μαρίλια Παπαθανασίου, εφημ. Καθημερινή 15/6/2005

Το χάσμα των γενεών δεν είναι ασφαλώς καινούργια υπόθεση. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ο κινηματογράφος, αρχής γενομένης από τον Τζέιμς Ντιν, δημιούργησε είδωλα νέων που εξεγείρονται κατά των γονιών τους και κατά της τακτοποιημένης τους ζωής. Ύστερα ήρθε η δεκαετία του 1960 που «σάρωσε» τον παλιό κόσμο. Οι νέοι αποθεώθηκαν. Έγιναν πρωταγωνιστές της Ιστορίας, την έγραφαν οι ίδιοι με τις ιδέες τους, τις διαδηλώσεις τους, τη μουσική τους, τα ρούχα, τις κάθε είδους απελευθερώσεις τους ως λάβαρο. Ύστερα και οι φερέλπιδες αυτοί νέοι τακτοποιήθηκαν. Με μια ουσιαστική διαφορά. Σε αντίθεση με τους γονείς τους. που μετά τον πόλεμο, ένιωσαν ότι τα γεγονότα τους ξεπέρασαν, οι τότε νέοι της δεκαετίας-τοτέμ, κάνουν ακόμη κουμάντο στις περισσότερες δυτικές χώρες. Μονοπωλούν το πολιτικό προσκήνιο, τις ιδεολογικές διαμάχες, αν θεωρήσουμε ότι υπάρχουν ακόμη, και δεσπόζουν στα πιο προνομιούχα κομμάτια του εργασιακού χάρτη. Τίποτε δεν μοιάζει να τους απειλεί. Στη Γαλλία το χτύπημα σε αυτή τη θρυλική γενιά, έρχεται από εκεί που είναι φυσικό να έρθει. Από τα παιδιά τους.
Δίνοντας στα βιβλία τους ενίοτε και εμπρηστικούς τίτλους, νέοι συγγραφείς, ηλικίας 30 έως 35 ετών, περνούν στην αντεπίθεση. «Δεν είμαστε τα παιδιά κανενός» του Ζακ Γκιγιεμπόν, (εκδ. Presses de la Rennaisance), («Τα πάθη του 30χρονου» της Μάρα Γκουαγιέ, (εκδ. Fayard) και κυρίως «Η γενιά του 69. Οι 30χρονοι δεν σας λένε ευχαριστώ» των Λοράν Γκιμιέ και Νικολά Σαρμπονό (εκδ. Michalon), ανοίγουν πυρ κατά των γονιών τους. Με επίγνωση ότι η Γαλλία είναι ίσως από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου δοκίμια -και λίβελλοι- ξεσηκώνουν πάθη, οι Γκιμιέ και Σαρμπονό εξηγούν πώς οι αλλοτινοί νέοι της δεκεατίας του 1960 άλωσαν τη ζωή στη χώρα και δεν αφήνουν χώρο στα παιδιά τους, μολονότι διεκδικούν δάφνες προοδευτισμού. Δείτε τις ηλικίες των βουλευτών και των ευρωβουλευτών μας, λένε. Ο μέσος όρος είναι τα 50-55 χρόνια. Δείτε τους διανοούμενους, η ίδια αναλογία. Για όλους αυτούς εξακολουθούμε να είμαστε ανεγκέφαλοι, οι ανιαροί νεαροί, όπως τους σκίτσαρε η γνωστή γελοιογράφος Κλερ Μπρετεσέ. Μας οικτίρουν, με αγάπη ασφαλώς, που δεν τους μοιάζουμε. Και όμως οι αιώνιοι έφηβοι, που αδιαφορούν για τη Γαλλία που αλλάζει, για την άνοδο του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου του Λε Πεν, για την ανεργία που καλπάζει, για τα σκουπίδια που ξερνάει η τηλεόραση καθημερινά στα γαλλικά σπίτια, διαπραγματεύτηκαν για τους εαυτούς τους τις καλύτερες συντάξεις. Για να αποχωρήσουν από την παραγωγική διαδικασία και να συνεχίσουν να νεάζουν, ως ευτυχισμένοι συνταξιούχοι που θα κυκλοφορούν με ποδήλατα, όπως επιτάσσει το πνεύμα της αντικουλτούρας του οποίου θεωρούνται αποκλειστικοί εκφραστές.
Το ενδιαφέρον στο βιβλίο των Γκιμιέ και Σαρμπονό, αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύονται στο τρέχον τεύχος του Nouvel Observateur, είναι ότι οι δύο συγγραφείς δεν αμφισβητούν για να αμφισβητούν. Δείχνουν ότι έχουν παρακολουθήσει από κοντά τη γαλλική πραγματικότητα των τελευταίων ετών και έχουν συλλέξει στοιχεία, οικονομικά, πολιτισμικά και πολιτικά για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Μακάρι να βρουν μιμητές. Θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον αντί για τα τόσα συνέδρια, συμπόσια, και ημερίδες που οργανώνονται κάθε τόσο ανά την ελληνική επικράτεια, σε κλίμα συνήθως ομφαλοσκοπικό -οι ίδιοι νέοι συγγραφείς και τα ίδια πάνω κάτω, ζητήματα λογοτεχνίας- να ασχοληθούν οι νεότεροι Έλληνες συγγραφείς με το «χάσμα των γενεών», αξιολογώντας και τα στοιχεία πρόσφατων κοινωνικών ερευνών. Εκτός και αν δεν ενοχλούνται από την χειραγώγηση της ελληνικής πραγματικότητας από ορισμένους αιώνιους εφήβους που δεν εννοούν να βάλουν στο συρτάρι τα νιάτα τους.  (Διασκευή)




του ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΜΑΣΕΡΟΥ, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας, επιστημονικού συνεργάτη Παιδιατρικής Κλινικής Τμήματος Νοση/-ευτικής Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνου εκπαιδευτικού προγράμματος Βραχείας Δυναμικής Ψυχοθεραπείας. 3/6/2010

Η εφηβεία δεν είναι απλώς μια μεταβατική περίοδος μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενήλικης ζωής, αλλά ουσιαστικά αποτελεί μια ξεχωριστή εξελικτική φάση με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ψυχικές διεργασίες και αναπτυξιακούς στόχους. Κατά την εφηβεία επιτελείται μια σειρά έντονων και ραγδαίων αλλαγών στο σωματικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό και κοινωνικό τομέα που δημιουργούν αισθήματα αναστάτωσης, ρευστότητα, αμφιταλάντευση και ενδυνάμωση των συγκρούσεων σε ενδοπροσωπικό και διαπροσωπικό επίπεδο.
Χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι η εναντιωματική συμπεριφορά προς τους γονείς, η αποστασιοποίηση από το οικογενειακό περιβάλλον και η προσήλωση στην ομάδα συνομηλίκων, η αμφιθυμία, η ευερεθιστότητα, τα αισθήματα θλίψης, άγχους, μοναξιάς, πλήξης, ντροπής, η ταλάντευση μεταξύ υπέρμετρα υψηλής και χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, ο πειραματισμός κλπ. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνθέτουν την εικόνα της «ανωριμότητας» του εφήβου που συχνά αποτελεί την αφορμή έντονων συγκρούσεων μεταξύ του εφήβου και των γονέων του.
Οι γονείς κατά την περίοδο της εφηβικής αναστάτωσης νιώθουν προδομένοι, καθώς αισθάνονται ότι, αν και έχουν κάνει ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν το παιδί τους και έχουν προσφέρει περισσότερα σε αυτό από ό,τι οι ίδιοι είχαν λάβει από τους δικούς τους γονείς, αντιμετωπίζουν την αμφισβήτηση και την απόρριψή του. Συχνά οι γονείς αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο της κατάστασης και θεωρούν ότι οι συγκεκριμένες συμπεριφορές και στάσεις του παιδιού τους δεν είναι παρά η αρχή μιας αρνητικής εξέλιξης, την οποία πρέπει να αποτρέψουν με κάθε τρόπο. Η αντίληψη αυτή προκαλεί γονικές συμπεριφορές που επιδεινώνουν το αδιέξοδο, γιατί μεγαλώνουν το χάσμα μεταξύ εφήβου και των γονέων του και δρουν ανασταλτικά στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την ανυπακοή ή την επαναστατική συμπεριφορά του εφήβου χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα, όπως η υπερπροστατευτική, η επικριτική, η αυταρχική, η τιμωρητική, η αυστηρή ή η υπερβολικά υποχωρητική στάση. Άλλες φορές προσπαθούν να κερδίσουν τη συνεργασία του εφήβου μέσα από μια εναλλαγή υπέρμετρα αυστηρής και επιτρεπτικής συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα τα όρια, οι ρόλοι και οι κανόνες να μην είναι ευδιάκριτα, σταθερά και κατάλληλα. (...) (Διασκευή)

Θέματα
Α1: Πώς ορίζει ο συγγραφέας του δεύτερου κειμένου την εφηβεία και ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αποδίδει;
Α2: Με βάση το πρώτο κείμενο το χάσμα των γενεών είναι παλιό φαινόμενο που εκδηλώνεται σε όλες τις εποχές. Ποια ιδιαιτερότητα όμως επισημαίνει στον τρόπο που εκδηλώνεται το χάσμα ανάμεσα στους σημερινούς εφήβους και τη μεγαλύτερη γενιά;
Β1: Ο συντάκτης του δεύτερου κειμένου χρησιμοποίησε μεταξύ των άλλων και την αιτιολόγηση ως τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου. Να αιτιολογήσετε την επιλογή αυτή και να αναφέρετε τις λέξεις συνοχής που δηλώνουν αιτιολόγηση.
Β2: «Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ο κινηματογράφος, αρχής γενομένης από τον Τζέιμς Ντιν, δημιούργησε είδωλα νέων», «Η αντίληψη αυτή προκαλεί γονικές συμπεριφορές που επιδεινώνουν το αδιέξοδο» Να αναγνωρίσετε τη σύνταξη (ενεργητική - παθητική) των δύο φράσεων, να σχολιάσετε τη λειτουργία της και να την μετατρέψετε στην αντίθετή της.
Γ. Σε εκδήλωση-δημόσιο διάλογο που διοργανώνει το σχολείο σας με τη συμμετοχή μαθητών, γονέων, καθηγητών και εκπροσώπων των αρχών Αυτοδιοίκησης πάνω στα προβλήματα των σημερινών εφήβων, ως εκπρόσωποι της μαθητικής κοινότητας, στην προφορική εισήγησή σας (400-500 λέξεων) εκθέτετε τα αιτήματά σας προς όλες τις πλευρές για το πώς θέλετε να σας συμπεριφέρονται και να σας στηρίζουν, ώστε να αντιμετωπίζετε αποτελεσματικότερα τα προβλήματα της ηλικία σας.