Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη

Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη
Διαβάστε το ποίημα (ενότητα Ι) στο βιβλίο σας
Ακούστε τον Γιάννη Ρίτσο να διαβάζει το ποίημα

Ακούστε τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στην μουσική σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη

Εισαγωγή

• Η Ρωμιοσύνη γράφεται αμέσως μετά την γερμανική κατοχή το 1945-47 (όταν, μετά τα Δεκεμβριανά του ’44 και την συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945, ο αγώνας των αριστερών αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΑΜ φαίνεται χαμένος και η πολιτική αντιπαράθεση οδηγεί στην δεύτερη και αιματηρότερη περίοδο του Εμφυλίου).
• Τυπώνεται πρώτη φορά το 1954 μέσα στην ευρύτερη συλλογή Αγρύπνια που περιέχει το έργο του ποιητή από το 1941 ως το 1953).
• Είναι μια μεγάλη ποιητική σύνθεση χωρισμένη σε 7 μέρη-ενότητες.
• Ο Ρίτσος α) συνδέει με τρόπο προσωπικό διάφορα στοιχεία της ιστορικής παράδοσης και ποικίλους εκφραστικούς τρόπους, β) δίνει ανάγλυφη τη μορφή της Ελλάδας και γ) των ανθρώπων της στον αδιάκοπο αγώνα τους για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανθρωπιά (στοιχεία που συνθέτουν την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του ελληνικού λαού).
• Η Ρωμιοσύνη αποτελεί έναν ύμνο στο πνεύμα αντίστασης του ελληνικού λαού, που, κατά τον ποιητή, συνιστά την διαχρονική ουσία του ελληνικού τόπου και των ανθρώπων του.[1]
• Ο Ρίτσος με τη Ρωμιοσύνη (και με την Κυρά των Αμπελιών) ανταποκρίνεται  πολύ καθαρά σε μια κοινωνική εντολή, βαθιά ουσιαστική και επιτακτική, που γεννιόταν από τα κατάβαθα του λαού. Και τι μπορεί να αξιώσει ο λαός από έναν ποιητή αυτές τις κρίσιμες ώρες; Να του ξαναδώσει τη μνήμη του που προσπάθησαν να του εξευτελίσουν, να υμνήσει τη γη που προσπάθησαν να του αποσπάσουν. Η απόκριση  ήρθε εκρηκτική μέσα από αυτά τα ποιήματα που αποκαθιστούν την αιωνιότητα του Ελληνισμού, όπου χωνεύονται οι αρχαίες τελετουργίες με τους βυζαντινούς θρύλους και τα ανδραγαθήματα  των κλεφτών και των ανταρτών. Η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη, τη διαπερνάει η σκοτεινή ελπίδα των ντεσπεράντος που περιμένουν κολλημένοι πάνω στα ντουφέκια τους. Ένας φλογερός ανιμισμός διαποτίζει κάθε στίχο, ξυπνάει το ένα μετά το άλλο τα τοπία της Ελλάδας, τα ρίχνει και αυτά στον αγώνα, ορθώνει τα νησιά, τον άνεμο, τη θάλασσα, αναμοχλεύει σε μια γενική αντάρα τους ανθρώπους, τα ζώα, τα στοιχεία  ακόμα και τους νεκρούς που αγρυπνούν, όπως άλλοτε οι φρουροί του Βυζαντίου στα σύνορα της αυτοκρατορίας. [2]

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Στο κείμενο υπάρχουν λέξεις, φράσεις και εικόνες που αναφέρονται α) στο ελληνικό φυσικό τοπίο και β) στους ανθρώπους. Να τις επισημάνετε και να βρείτε ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπίου και των ανθρώπων προβάλλουν.
2. Να παρατηρήσετε πώς συνδέει ο ποιητής το φυσικό με το ανθρώπινο περιβάλλον. Ποια σχέση βρίσκετε;
3. Να βρείτε λέξεις και φράσεις α) που φανερώνουν τον αδιάκοπο αγώνα των ανθρώπων β) που προσδιορίζουν τους στόχους του αγώνα.
4. Να μελετήσετε τις παρακάτω εκφράσεις και να προσδιορίσετε το νόημά τους: Ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο... Όταν σκοτώνονται, η ζωή τραβάει την ανηφόρα... Όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε...
5. Να επισημάνετε χαρακτηριστικές εικόνες που απηχούν τον υπερρεαλιστικό τρόπο γραφής.

[1] H Ρωμιοσύνη μαζί με τα Τρία Χορικά και την Κυρά των Αμπελιών, που συνιστούν επίσης σπουδές στο ίδιο θέμα και που επεξεργάζεται ο ποιητής την ίδια εποχή, αποτέλεσαν την συλλογή με τον χαρακτηριστικό τίτλο Αγρύπνια, η οποία εκδόθηκε το 1954. Σημειωτέον ότι οι προσωνυμίες της Κυράς των Αμπελιών: κυρά τρανή, κυρά ασίκισσα, κυρά θαλασσινή και στεριανή με τα λουλουδιασμένα μάγουλα, κυρά μελαχροινή που η αντηλιά σου χρύσωσε τα χέρια σαν της Παναγιάς το κόνισμα, είναι τρυφερές προσφωνήσεις σε μια γυναικεία παρουσία που ενσαρκώνει το ιδεατό αρχέτυπο της Ελλάδας-Ρωμιοσύνης.

[2] Ζεράρ Πιερά, Γιάννης Ρίτσος, η μακρά πορεία ενός ποιητή, Κέδρος, Αθήνα 1978, σ.58-59

Big Brother: τι είναι αυτό;

Big Brother (Μεγάλος Αδελφός). 
Τι σημαίνει ακριβώς και πώς προέκυψε;

1. Διαβάζουμε στην ειδησιογραφία / αρθρογραφία των ημερών:

• Φίλης: Όχι big brother και reality στις σχολικές τάξεις
• Καμία έγκρισηγια το «big brother» στα σχολεία

2. Υπήρξε τηλεοπτικό reality show, όπου για ένα σημαντικό χρηματικό έπαθλο, οι έγκλειστοι συμμετέχοντες παίκτες σ’ ένα σπίτι παρακολουθούνται συνεχώς από κάμερες με ζωντανή αναμετάδοση στο τηλεοπτικό κοινό. Μότο του παιχνιδιού υπήρξε το: Ο Μεγάλος Αδελφός σε βλέπει.

3. Το 1948 ο George Orwell (1903-1950) γράφει το μυθιστόρημα «1984», όπου ο Μεγάλος Αδελφός είναι ένα αυταρχικό πρόσωπο που παρακολουθεί τους πάντες μέσα από κρυφές και μη κάμερες, και αναφέρεται στον δυστοπικό κόσμο ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος. Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε (το 1984) στον κινηματογράφο σε σενάριο και σκηνοθεσία Michael Radford με τον τίτλο: Nineteen Eighty-Four. Κυρίαρχο slogan: Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακολουθεί (Big Brother is watching you). Μπορείτε να δείτε την ταινία από την Dailymotion 1,2 

Δραστηριότητες

1. Παρακολουθώντας την ταινία κρατήστε σημειώσεις ως προς τους εξής άξονες συζήτησης:

• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αυταρχικής εξουσίας;
• Η γλώσσα της εξουσίας (ως προς το περιεχόμενο και την μορφή). Πρβλ. α) σχολ. βιβλίο Γ Λυκείου και β) τις σχετικές σημειώσεις
• Η ελευθερία (ποιες ελευθερίες καταπατούνται;)
• Το άτομο-άνθρωπος σ’ ένα αυταρχικό καθεστώς
• Ο έρωτας

2. Μελετήστε το μυθιστόρημα 1984 του G. Orwell και συντάξτε ένα κείμενο ή παρουσίαση σύγκρισης του λογοτεχνικού κειμένου με την ταινία.

3. Διαβάστε και την Φάρμα των ζώων του Orwell. Τι κοινό βλέπετε στα δύο βιβλία;

4. Η φράση Big Brother σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινότητά μας; Καταγράψτε 3-4 χρήσεις. Μετά επιλέξτε μια απ’ αυτές και αναπτύξτε σε μια παράγραφο περίπου 100 λέξεων τι κινδύνους εγκυμονεί ή πώς θα μπορούσαμε να αντιδράσουμε.

5. Αν έχετε διάθεση και σχετικό ενδιαφέρον διαβάστε και το βιβλίο: Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος του Aldus Huxley, που θυμίζει έντονα το «1984».  Συγκρίνετε τα δύο βιβλία σε ένα δοκίμιο μέχρι 500 λέξεις ή ετοιμάστε μια παρουσίαση μέχρι 10’.

6. Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα του βιβλίου σας, απαντήστε στα ερωτήματα: α) Υποθέστε ότι είστε ένας νέος που ζει στον εφιαλτικό αυτόν κόσμο και αφηγηγείστε στο ημερολόγιο σας το χρονικό μιας ημέρας, β) Γράψτε ένα άρθρο 150-200 λέξεις σχολιάζοντας κάποια από τις απόψεις που διατυπώνονται στην 3η ενότητα "Ήδη τώρα ... για πάντα...".

7. Ποια είναι η γνώμη σας για τα λεγόμενα «reality shows» (πχ Big Brother); Γιατί έχουν τόσο μεγάλο τηλεοπτικό κοινό, σε τι αποσκοπούν και ποια ανθρώπινα δικαιώματα διακυβεύονται;

8. Ποια είναι η άποψή σας για την live streeming μετάδοση του δια ζώσης μαθήματος στην τάξη σας; Καταγράψτε τα υπέρ και τα κατά.

Κριτήριο Αξιολόγησης[1]

Κείμενο 1

Δίχως όρια[2]

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το τελευταίο (13ο) κεφάλαιο της αυτοβιογραφίας του Stephen Hawking (1942 - 2018). Το απόσπασμα παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο ως προς τα χαρακτηριστικά του είδους της αυτοβιογραφίας όσο και ως προς τον τρόπο που αναπαράγονται ή αμφισβητούνται στερεότυπα σχετικά με την ταυτότητα του επιστήμονα-ερευνητή και του ανθρώπου με αναπηρία.

Όταν διαγνώστηκα με ALS[3] στα είκοσι ένα χρόνια μου, ένιωσα πολύ αδικημένος. Γιατί να συμβεί αυτό σε μένα; Εκείνη την εποχή σκέφτηκα πως η ζωή μου είχε τελειώσει και δεν θα μπορέσω να ξεδιπλώσω τις δυνατότητες που πίστευα πως είχα. Τώρα, όμως, πενήντα χρόνια αργότερα, μπορώ να είμαι απολύτως ικανοποιημένος με τη ζωή μου. Νυμφεύθηκα δύο φορές και έχω τρία όμορφα και ολοκληρωμένα παιδιά. Η επιστημονική καριέρα μου υπήρξε επιτυχημένη: πιστεύω πως οι περισσότεροι φυσικοί θα συμφωνούσαν ότι η πρόβλεψή μου για κβαντική εκπομπή από τις μαύρες τρύπες είναι σωστή, αν και δεν μου έχει αποφέρει μέχρι σήμερα το Βραβείο Νόμπελ, επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιβεβαιωθεί πειραματικά. Από την άλλη, κέρδισα το ακόμη πιο βαρύτιμο Βραβείο Θεμελιώδους Φυσικής, που μου απονεμήθηκε για τη θεωρητική σημασία της ανακάλυψης, παρότι δεν έχει επιβεβαιωθεί πειραματικά.

Η αναπηρία μου δεν στάθηκε σοβαρό εμπόδιο στην επιστημονική εργασία μου. Στην πραγματικότητα, θα έλεγα ότι κατά κάποιον τρόπο με ωφέλησε: δεν ήμουν υποχρεωμένος να δίνω διαλέξεις ή να διδάσκω τελειοφοίτους, ούτε να συμμετέχω σε βαρετές, χρονοβόρες επιτροπές. Έτσι, ήμουν σε θέση να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά στην έρευνα.

Για τους συναδέλφους μου είμαι απλώς ένας ακόμη φυσικός, αλλά για το ευρύ κοινό, έγινα πιθανότατα ο πιο γνωστός επιστήμονας του κόσμου. Κι αυτό, αφενός επειδή οι επιστήμονες με την εξαίρεση του Αϊνστάιν, δεν είναι γνωστοί όπως τ’ αστέρια της ροκ, αφετέρου, επειδή ταιριάζω στο στερεότυπο της ανάπηρης μεγαλοφυΐας. Δεν μπορώ να μεταμφιεστώ φορώντας περούκα και μαύρα γυαλιά –με προδίδει η αναπηρική πολυθρόνα.

Η ζωή ενός διάσημου και εύκολα αναγνωρίσιμου ανθρώπου, έχει τα υπέρ και τα κατά της. Στα «κατά» θα μπορούσα να αναφέρω ότι ίσως δυσκολεύεσαι να κάνεις απλά πράγματα, όπως να πας για ψώνια, χωρίς να πολιορκηθείς από ανθρώπους που θέλουν φωτογραφίες, και ότι στο παρελθόν ο Τύπος έδειξε ένα αρρωστημένο ενδιαφέρον για την προσωπική ζωή μου. Αλλά τα «υπέρ», είναι πολύ περισσότερα. Ο κόσμος χαίρεται ειλικρινά όταν με βλέπει. Είχα το μεγαλύτερο ακροατήριο που υπήρξε ποτέ, ως κεντρικό πρόσωπο των Παραολυμπιακών αγώνων του Λονδίνου, το 2012.

Έζησα μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή. Πιστεύω ότι τα άτομα με ειδικές ικανότητες πρέπει να επικεντρώνονται σ’ αυτά που δεν τα εμποδίζει η αναπηρία τους να κάνουν, και όχι να λυπούνται γι’ αυτά που δεν μπορούν. Προσωπικά εγώ, κατάφερα να κάνω τα περισσότερα απ’ όσα ήθελα.

Hawking, S. (2013). Το χρονικό της ζωής μου (Αυτοβιογραφία)

Κείμενο 2

Το παρακάτω απόσπασμα από το δημοσίευμα της Σάντρας Βούλγαρη «Υπέρβαση στο όνειρο της τέχνης» αφορά την παράσταση My dream από τον Κινεζικό Καλλιτεχνικό Θίασο Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες.

«Κατά τη διάρκεια των προβών, η δυσκολία είναι ο τρόπος προσαρμογής του κάθε ατόμου, ανάλογα με την αναπηρία του. Για παράδειγμα, πρέπει να βρούμε τους τρόπους που θα διδάξουμε τις χορευτικές κινήσεις και τη μουσική σε άτομα που πιθανόν δεν ακούνε ή δεν βλέπουν. Να τους βοηθήσουμε να χορέψουν μαζί με τη μουσική σε έναν κόσμο χωρίς ήχο», εξηγεί ο Tai Lihua. «Το κοινό μπορεί να μην καταλαβαίνει ακριβώς τη δυσκολία κατά τη διάρκεια της παράστασης, όμως ο στόχος μας είναι να επηρεάσουμε τους θεατές να νιώσουν τη βαθιά αγάπη για τη ζωή, την ανάγκη έκφρασης μέσα από την τέχνη, το πνεύμα της υπέρβασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Θέλουμε να κάνουμε αληθινά τα όνειρά τους και να μεταδώσουμε την ομορφιά της τέχνης τους σε όλο τον κόσμο, για να γίνει κατανοητή η αξιοπρέπεια και η αξία των συγκεκριμένων ατόμων».

Σάντρα Βούλγαρη, H Καθημερινή, 24/11/2013

Κείμενο 3

Νίκος Εγγονόπουλος

Essai sur l’ inégalité des races humaines[1] 

ξεχνιέται ο Αδόλφος Χίτλερ; 

	αλήθεια — των αδυνάτων αδύνατο —
	ποτές δεν εκατάφερα να καταλάβω
	αυτά τα όντα που δεν βλέπουνε
	το τερατώδες κοινό γνώρισμα τ’ ανθρώπου
—	το εφήμερο —
	της παράλογης ζωής του —
	κι’ ανακαλύπτουνε διαφορές
—	γιομάτοι μίσος  —  διαφορές
	σε χρώμα δέρματος φυλή
	θρησκεία

Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (1978)

---

[1] Άμεση σχολιαστική αναφορά στο ομότιτλο Δοκίμιο για την ανισότητα των ανθρώπινων φυλών του Γάλλου διπλωμάτη Arthur de Gobineau (1853) που υποστηρίζει την ανωτερότητα της άριας φυλής, και ιδίως των «αμόλυντων» μελών της που κατοικούν σε Βόρεια Γαλλία, Βέλγιο και Αγγλία. Το βιβλίο του, ιδρυτικό του «επιστημονικού φυλετισμού», υπήρξε, ανασκευασμένο και «βελτιωμένο», ευαγγέλιο των χιτλερικών. 

ΘΕΜΑTA

Α. Πώς τεκμηριώνει ο Χόκινγκ ότι η αναπηρία του δεν τον εμπόδισε ουσιαστικά στη ζωή του αλλά, αντίθετα, ίσως να τον ωφέλησε (Κείμενο Ι); Να συνοψίσετε το σκεπτικό του σε 70 περίπου λέξεις. Μονάδες 15

Β1. Να ελέγξετε την ορθότητα ή το λάθος σύμφωνα με το κείμενο 2 των παρακάτω προτάσεων σημειώνοντας Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος). Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας παραπέμποντας και στο κείμενο:

Α. Είναι εύκολο να προσαρμοστούν τα ανάπηρα άτομα κατά τη διάρκεια των προβών.
Β. Υπάρχουν τρόποι διδασκαλίας χορευτικών κινήσεων και μουσικής σε άτομα κωφά ή τυφλά.
Γ. Παρακολουθώντας την παράσταση αβίαστα διακρίνει κανείς την δυσκολία του εγχειρήματος.
Δ. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες καταδεικνύουν την ανάγκη τους να εκφράζονται μέσα από την τέχνη.
Ε. Ένας από τους στόχους της όλης προσπάθειας είναι η προβολή της αξίας και της αξιοπρέπειας των ΑΜΕΑ.

ΜονΜοάδες 15

Β2. Ποια φαίνεται να είναι η πρόθεση του συγγραφέα του Κειμένου 1 και ποια του συντάκτη του κειμένου 2; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα. Μονάδες 15

Β3. Ποιες ταυτότητες του εαυτού του προβάλλει ο Stephen Hawking στο Κείμενο1; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. Μονάδες 10

Γ. Ποιο πρόβλημα αναδεικνύει το ποίημα του Ν. Εγγονόπουλου (Κείμενο 3); Ποια είναι η θέση του ποιητή και ποιες σκέψεις σας γεννά; Να απαντήσετε σε ένα κείμενο 150 λέξεων. Μονάδες 15

Δ. Συμμετέχετε σε ερευνητική εργασία στο σχολείο με θέμα Διαφορετικός Άλλος και γράφετε το κεφάλαιο με τίτλο «Η διαφορετικότητα ως πηγή δημιουργίας» ή τον επίλογο με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας δημιουργικά τη διαφορετικότητα». Για τη σύνταξη του κειμένου σας να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα κείμενα 1 και 2. (300 λέξεις) Μονάδες 30

---

[1] http://politropi.greek-language.gr/keimeno/mathimata-1/

[2] Φάκελος Υλικού του μαθητή, σελ.58

[3] H αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ή πλαγία αμυοτροφική σκλήρυνση (Amyotrophic Lateral Sclerosis, ALS), γνωστή και ως νόσος του κινητικού νευρώνα, είναι εκφυλιστική διαταραχή του νευρικού συστήματος