Άγγ. Σικελιανός, Πνευματικό εμβατήριο

Άγγελος Σικελιανός

Το ποίημα είναι γραμμένο το 1945, τότε που η χώρα μας μόλις είχε βγει από τη δοκιμασία του πολέμου και της κατοχής. Ο λόγος του ποιητή, έκφραση της μεγάλης έγνοιας του για τη μοίρα του τόπου και του λαού, αποτελεί σάλπισμα αγωνιστικό για την ανόρθωση της Ελλάδας.

Πνευματικό εμβατήριο (απόσπασμα)

«Ομπρός· βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα.

ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!

Τι, ιδέτε, εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στη λάσπη,

κι α, ιδέτε, χώθηκε τ’ αξόνι του βαθιά μες στο αίμα!

Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος·

σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη,

σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα.

Δέστε, ακουμπάμε απάνω του ομοαίματοι αδερφοί του!

Ομπρός, αδέρφια, και μας έζωσε με τη φωτιά του

ομπρός, ομπρός, κι η φλόγα του μας τύλιξε, αδερφοί μου!

Ομπρός, οι δημιουργοί!... Την αχθοφόρα ορμή Σας

στυλώστε με κεφάλια και με πόδια, μη βουλιάξει ο ήλιος!

Βοηθάτε με κι εμένανε, αδερφοί, να μη βουλιάξω αντάμα...

Τι πια είν’ απάνω μου και μέσα μου και γύρα,

τι πια γυρίζω σ’ έναν άγιον ίλιγγο μαζί του!...

Χίλια καπούλια ταύροι του κρατάν τη βάση·

δικέφαλος αϊτός, κι απάνω μου τινάζει

τις φτερούγες του και βογκάει ο σάλαγός του

στην κεφαλή μου πλάι και μέσα στην ψυχή μου,

και το μακρά και το σιμά για με πια είν’ ένα!...

Πρωτάκουστες, βαριές με ζώνουν Αρμονίες! Ομπρός, συντρόφοι,

βοηθάτε να σκωθεί, να γίνει ο ήλιος Πνέμα!

Σιμώνει ο νέος ο Λόγος π’ όλα θα τα βάψει

στη νέα του φλόγα, νου και σώμα, ατόφιο ατσάλι...

Η γη μας αρκετά λιπάστηκε από σάρκα ανθρώπου...

Παχιά και καρπερά, να μην αφήσουμε τα χώματά μας

να ξεραθούν απ’ το βαθύ τούτο λουτρό του αιμάτου,

πιο πλούσιο, πιο βαθύ κι απ’ όποιο πρωτοβρόχι!

Αύριο να βγει ο καθένας μας με δώδεκα ζευγάρια βόδια

τη γην αυτή να οργώσει την αιματοποτισμένη…

Ν’ ανθίσει η δάφνη απάνω της και δέντρο ζωής να γένει,

και η Άμπελός μας ν’ απλωθεί ως στα πέρατα της Οικουμένης...

Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος…

Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη·

σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα·

σπρώχτε με χέρια και κεφάλια, για ν’ αστράψει ο ήλιος Πνέμα!»

Το Πνευματικό εμβατήριο σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεία Ιωάννας Φόρτη

Ερωτήσεις

1. Ποιους καλεί ο ποιητής-αφηγητής να σηκώσουν «τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα»;
2. α) Κεντρικό θέμα του ποιήματος είναι ο ήλιος. Ποιος είναι ο συμβολισμός του; β) Αφού εντοπίσετε τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ο ποιητής από την ελληνική παράδοση, αναφερθείτε στην συνολική του άποψη για τον Ελληνισμό.
3. Σχολιάστε το στίχο «Η γη μας αρκετά λιπάστηκε από σάρκα ανθρώπου».
4. Πώς δικαιολογείτε τις διαρκείς επαναλήψεις στο ποίημα;
5. Σχολιάστε τον τίτλο.
6. Πώς σας φάνηκε η μελοποίηση του ποιήματος από τον Μ. Θεοδωράκη; Θεωρείτε ότι απέδωσε το ύφος του ποίηματος; 
7. Γράψτε ένα ερμηνευτικό σχόλιο σε περίπου 150 λέξεις.

Ερμηνευτικό σχόλιο

Το ποιητικό υποκείμενο παρακινεί (Ομπρός) τόσο τους συμπατριώτες του (παιδιά, αδερφοί, συντρόφοι) ψυχή τε και σώματι (με γόνα και με στήθος, με κεφάλια και με πόδια) να ανοικοδομήσουν (να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα) την μεταπολεμική Ελλάδα (να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα, Η γη μας αρκετά … βαθύ τούτο λουτρό του αιμάτου), όσο και τους πνευματικούς ανθρώπους (οι δημιουργοί, αχθοφόρα ορμή Σας) να συνδράμουν και τον ίδιο (Βοηθάτε με κι εμένανε) στην υλοποίηση του οράματός του (άγιον ίλιγγο, βαριές με ζώνουν Αρμονίες) για μια δοξασμένη (δάφνη), ελεύθερη Ελλάδα συνεχιστή του μακραίωνου πολιτισμού της (άρμα ήλιου, Αρμονίες,  Πνέμα, ταύροι, δικέφαλο αϊτό, ο νέος Λόγος, Άμπελος) με οικουμενικές διαστάσεις (ως στα πέρατα της Οικουμένης...). Το ποίημα πυκνό α) σε:  συμβολισμούς (ήλιος, ταύρος, δικέφαλος αϊτός, νέος Λόγος, δάφνη, Άμπελος κλπ) για να αναδείξει την διαχρονική αξία του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού πάνω στις αξίες της ειρήνης, δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της δύναμης αλλά περισσότερο της πνευματικότητας, και β) σε εικονες έντονες και δραματικές με κίνηση, χρώμα και ήχο (σχετικές με το άρμα του ήλιου και την «ιλιγγιώδη» σε ισχύ ανύψωση του ελληνισμού). Γραμμένο σε α΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο για να προσδώσει αμεσότητα και έντονη δραματικότητα και συλλογικό αγώνα, σε β΄ πληθυντικό πρόσωπο για να εκφραστεί προτρεπτικά/προστακτικά σε ύφος του εμβατηρίου και να δώσει ανοδικό ρυθμό.  Αλλά και με άλλα λογοτεχνικά σχήματα, όπως επαναλήψεις, μεταφορές, αντιθέσεις, κύκλο, χιαστό σχήμα («με γόνα και με στήθος / με στήθος και με γόνα», για περισσότερη  λυρικότητα/μουσικότητα και έντονη και ολόπλευρη συμμετοχή στον αγώνα).  Η γλώσσα του δημοτική και με κάποιες ιδιαιτερότητες (ομπρός, βολεί, γαίμα, Πνέμα) αμάλγαμα αυτού του συγκερασμού όλων των περιόδων του ελληνισμού (ιδέτε, εκόλλησεν, Άμπελος).  

                Το ποίημα, σίγουρα, έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός εμβατηρίου ικανού να μεταδώσει υψηλό ηθικό και ομοψυχία πάνω σε οικουμενικής διάστασης αξίες. Ακόμη και σήμερα σε συνεπαίρνει με τους συμβολισμούς και την δύναμη του λόγου και του ρυθμού του. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα πνευματικό εγερτήριο για κάθε δύσκολη περίοδο που περνά η χώρα μας (πολιτική, οικονομική, ηθική), αλλά και για το χρέος του καθένα μας έναντι αυτού του κληρονομημένου πολιτισμού μας.

Νίκος Εγγονόπουλος, Μπολιβάρ

Νίκος Εγγονόπουλος

Μπολιβάρ
ένα ελληνικό ποίημα 

(απόσπασμα)

Το ποίημα γράφτηκε στη διάρκεια της Κατοχής, το χειμώνα του 1942-1943, κυκλοφόρησε αρχικά σε χειρόγραφα αντίγραφα, διαβάστηκε σε συγκεντρώσεις αντιστασιακού χαρακτήρα και δημοσιεύτηκε το 1944. Πρόκειται για ένα μεγάλο συνθετικό ποίημα, με υπερρεαλιστικά στοιχεία και με περιεχόμενο που αναφέρεται σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος είναι ο Σίμων Μπολιβάρ, πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης σε πολλά απελευθερωτικά κινήματα των λαών της Νότιας Αμερικής (1810-1830) ενάντια στους Ισπανούς κατακτητές.

Μπολιβάρ! Κράζω τ' όνομά σου ξαπλωμένος στην κορφή του βουνού Έρε,

Την πιο ψηλή κορφή της νήσου Ύδρας.
Από δω η θέα εκτείνεται μαγευτική μέχρι των νήσων του Σαρωνικού, τη Θήβα,
Μέχρι κει κάτω, πέρα απ' τη Μονεβασιά, το τρανό Μισίρι,
Αλλά και μέχρι του Παναμά, της Γκουατεμάλα, της Νικαράγουα,
του Oντουράς, της Αϊτής, του Σαν Ντομίνγκο, της Βολιβίας,
της Κολομβίας, του Περού, της Βενεζουέλας, της Χιλής,
της Αργεντινής, της Βραζιλίας, Oυρουγουάη, Παραγουάη, του Ισημερινού,
Ακόμη και του Μεξικού.
Μ' ένα σκληρό λιθάρι χαράζω τ' όνομά σου πάνω στην πέτρα,
να ‘ρχουνται αργότερα οι άνθρωποι να προσκυνούν.
Τινάζονται σπίθες καθώς χαράζω –έτσι ήτανε, λεν, ο Μπολιβάρ– και παρακολουθώ
Το χέρι μου καθώς γράφει, λαμπρό μέσα στον ήλιο.

Είδες για πρώτη φορά το φως στο Καρακάς. Το φως το δικό σου,
Μπολιβάρ, γιατί ως να ‘ρθεις η Νότια Αμερική ολόκληρη
ήτανε βυθισμένη στα πικρά σκοτάδια.
Τ' όνομά σου τώρα είναι δαυλός αναμμένος, που φωτίζει την Αμερική,
και τη Βόρεια και τη Νότια, και την οικουμένη!
Οι ποταμοί Αμαζόνιος και Oρινόκος πηγάζουν από τα μάτια σου.
Τα ψηλά βουνά έχουν τις ρίζες στο στέρνο σου,
Η οροσειρά των Άνδεων είναι η ραχοκοκαλιά σου.
Στην κορφή της κεφαλής σου, παλληκαρά, τρέχουν
τ' ανήμερα άτια και τ’ άγρια βόδια,
O πλούτος της Αργεντινής.
Πάνω στην κοιλιά σου εκτείνονται οι απέραντες φυτείες του καφέ.

Σαν μιλάς, φοβεροί σεισμοί ρημάζουνε το παν,
Από τις επιβλητικές ερημιές της Παταγονίας μέχρι τα πολύχρωμα νησιά,
Ηφαίστεια ξεπετιούνται στο Περού και ξερνάνε στα ουράνια την οργή τους,
Σείουνται τα χώματα παντού και τρίζουν τα εικονίσματα στην Καστοριά,
Τη σιωπηλή πόλη κοντά στη λίμνη.
Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας.

Σε πρωτοσυνάντησα, σαν ήμουνα παιδί, σ' ένα ανηφορικό καλντιρίμι[1] του Φαναριού,
Μια καντήλα στο Μουχλιό[2] φώτιζε το ευγενικό πρόσωπό σου.
Μήπως να ‘σαι, άραγες, μια από τις μύριες μορφές που πήρε, κι άφησε, διαδοχικά, ο Κωσταντίνος Παλαιολόγος[3];

Εργασίες[4]

1. Ποια είναι η τοπογραφία του ποιήματος και πώς αυτή απεικονίζεται στο σώμα του Μπολιβάρ;

2. Γιατί ο Εγγονόπουλος χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Nοτιοαμερικανού ήρωα, όταν γράφει το ποίημα Μπολιβάρ κατά τη διάρκεια της Κατοχής;

3. Σχολιάστε το στίχο «Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας», λαμβάνοντας υπόψη την παρακάτω σημείωση/επεξήγηση του Εγγονόπουλου για τη συγκεκριμένη φράση: «Σαν θυμηθεί τον σωκράτειον ορισμό, πως, να είσαι Έλληνας δεν είναι ζήτημα καταγωγής αλλά αγωγής, τότε καταλαβαίνει κανείς σε τι ύψη καλλονής έχει τη δυνατότητα να φθάσει ποτέ ένας Έλλην».

4. Εξετάστε πώς διαπλέκεται στο ποίημα η υπερρεαλιστική παρουσίαση του οικουμενικού πόθου για την ελευθερία με την ελληνική ιστορία και τη δημοτική παράδοση.

5. Βρείτε αντίστοιχες περιγραφές του Διγενή Ακρίτα σε ακριτικά ή άλλα ηρωικά τραγούδια. Ενδεικτικά παραθέτουμε το παρακάτω απόσπασμα, από το οποίο μπορείτε να ξεκινήσετε την έρευνα και το σχολιασμό σας:

Σαν βράχος είν’ οι πλάτες του, σαν κάστρο η κεφαλή του, και τα δασιά τα στήθια του τοίχος χορταριασμένος.

(Σπυρίδων Ζαμπέλιος, «Μονομαχία ηρώων», Άσματα δημοτικά της Ελλάδος, Κέρκυρα 1852)

6.    Στα Κ.Ν.Λ. της Β' Γυμνασίου ανθολογείται το δοκίμιο του Εγγονόπουλου «Καραγκιόζης. Ένα ελληνικό θέατρο σκιών». Μελετήστε παράλληλα τα δύο κείμενα, για να δείτε πώς αντιλαμβάνεται την έννοια «ελληνικός» ο Εγγονόπουλος.

Διαθεματικές εργασίες

·      Εντοπίστε στο χάρτη τους τόπους που αναφέρονται στο απόσπασμα.

·      Συζητήστε για τους θρύλους γύρω από τη μορφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και συσχετίστε τους με ιστορικές πηγές για την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Ερμηνευτικό σχόλιο

Το ποιητικό υποκείμενο καλεί (Κράζω τ' όνομά σου) τον Μπολιβάρ που απελευθέρωσε ολόκληρη την Λατινική Αμερική (η Νότια Αμερική ολόκληρη ήτανε βυθισμένη στα πικρά σκοτάδια) από τους κατακτητές της να εμπνεύσει ως ηρωικό πρότυπο (λιθάρι χαράζω τ' όνομά σου πάνω στην πέτρα, να ‘ρχουνται αργότερα οι άνθρωποι να προσκυνούν) όλους τους ανθρώπους (δαυλός αναμμένος, που φωτίζει … την οικουμένη!) και ειδικά τους Έλληνες στους διαχρονικούς αγώνες (Ύδρα, Θήβα, Μισίρι, Καστοριά, Φανάρι, Παλαιολόγος) τους για ελευθερία. Εξ άλλου ο Μπολιβάρ συνδυάζει με μια παρομοίωση τις αρετές ενός γνήσιου Έλληνα (ωραίος σαν Έλληνας).  Η επανάληψη του ονόματος «Μπολιβάρ» είναι δοξαστική όσο και επικλητική/παρακλητική. Οι υπερρεαλιστικές εικόνες (Οι ποταμοί Αμαζόνιος και Oρινόκος πηγάζουν από τα μάτια σου… οι  απέραντες φυτείες του καφέ), και το ασύνδετο (Παναμά, της Γκουατεμάλα, … του Ισημερινού) καταδεικνύουν εμφαντικά την δυναμική, ορμητική προσωπικότητα του ελευθερωτή Μπολιβάρ, αλλά και το τεραστίων διαστάσεων έργο του.

            Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι το ποίημα γράφτηκε μέσα στην κατοχή, καταλαβαίνουμε ότι ο ποιητής προσπαθεί μ’ αυτό να κινητοποιήσει τους Έλληνες στον απελευθερωτικό αγώνα ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Χρειάζεται ένα πολύ δυνατό οικουμενικό πρότυπο Ελευθερωτή, και το βρίσκει στο πρόσωπο του Μπολιβάρ. Στο πρόσωπό του αναγνωρίζει τους απανταχού αγνούς αγωνιστές της Ελευθερίας από του εκάστοτε δυνάστες. Όντως έχουμε ανάγκη από ήρωες-σύμβολα, κι εκεί συμφωνούμε απόλυτα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι συνήθως οι μεταπολεμικές πολιτικές και οικονομικές ισχυρές Δυνάμεις καπηλεύονται την θυσία των ηρώων, και τελικά επικρατούν και πάλι αυτές.  Αλλά αυτό δεν μειώνει το πάντα ηχηρό και επίκαιρο μήνυμα του εγγονοπουλικού Μπολιβάρ.

---

[1] καλντιρίμι = λιθόστρωτος δρόμος

[2] Μουχλιό = περιοχή του Φαναριού, στις όχθες του Κεράτιου Κόλπου

[3] «μύριες μορφές...Παλαιολόγος»: αναφορά στη λαϊκή δοξασία ότι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έχει πεθάνει και ότι θα ξαναφανεί, για να ελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη

[4] Οι εργασίες όπως και το παρόν απόσπασμα «Μπολιβάρ» περιλαμβάνονται στο βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου.

        

Ακούστε

Σταματήστε. Απλά... στοπ. Μην κουνιέστε. Δεν είναι αίτημα. Είναι υποχρέωση. Είμαι εδώ, για να σας βοηθήσω. Αυτό το ξέφρενο τρενάκι, έχει καταναλώσει τις ράγες. Φτάνει πια... αεροπλάνα, τρένα, σχολεία, εμπορικά κέντρα, συναντήσεις... Έχω σταματήσει τον τρελό ανεμοστρόβιλο των ψευδαισθήσεων και των υποχρεώσεων, που σας εμπόδιζαν να υψώσετε τα μάτια στον ουρανό. Να δείτε τ' αστέρια, ν' ακούσετε τη θάλασσα. Να αφεθείτε στα κελαηδήματα των πουλιών. Να κυλήσετε στα λιβάδια, να κόψετε ένα μήλο από το δέντρο. Να γελάσετε σε κάποιο ζώο στο δάσος. Να πάρετε μία ανάσα στο βουνό, ν' ακούσετε τη λογική. Αναγκάστηκα να το διακόψω. Δεν μπορείτε ν' αντικαταστήσετε τον Θεό. Η υποχρέωσή μας είναι αμοιβαία, όπως ήταν πάντα, αν και το έχετε ξεχάσει. Θα διακόψω αυτή τη μετάδοση, την ατελείωτη, κακόφωνη αυτή μετάδοση των διαιρέσεων και των περισπασμών, για να σας φέρω αυτή την είδηση: Δεν είμαστε καλά. Κανένας από μας. Όλοι εμείς υποφέρουμε. Το προηγούμενο έτος οι φωτιές που έκαψαν τα πνευμόνια της γης δεν σας σταμάτησαν. Ούτε τα παγόβουνα που λιώνουν, ούτε οι πόλεις σας που βουλιάζουν, ούτε η συνειδητοποίηση ότι είστε οι μοναδικοί υπαίτιοι της έκτης μαζικής εξαφάνισης. Δεν μ' ακούσατε. Είναι δύσκολο ν' ακούτε όταν είστε τόσο απασχολημένοι, πολεμώντας ν' ανεβείτε όσο πιο ψηλά στις σκάλες της άνεσης που έχετε κτίσει. Τα θεμέλια καταρρέουν. Λυγίζουν υπό το βάρος των πλασματικών επιθυμιών σας. Θα σας βοηθήσω. Θα φέρω τις πύρινες καταιγίδες στο σώμα σας, θα καταποντίσω τα πνευμόνια σας, θα σας απομονώσω όπως μία πολική αρκούδα πάνω σε ένα παγόβουνο στην ανοιχτή θάλασσα. Με ακούτε τώρα; Δεν είμαστε καλά. Δεν είμαι εχθρός, είμαι ένας αγγελιοφόρος. Είμαι ένας σύμμαχος. Είμαι η δύναμη, που θα επαναφέρει την ισορροπία. Τώρα θα πρέπει να μ' ακούσετε. Ουρλιάζω για να σταματήσετε. Σταματήστε. Σιωπάτε. Ακούστε. Τώρα υψώστε τα μάτια στον ουρανό. Πώς είναι; Δεν υπάρχουν πια αεροπλάνα. Πόσο σας χρειάζεται για να 'στε καλά, και ν' απολαύσετε το οξυγόνο που αναπνέετε; Δείτε τον ωκεανό. Πώς είναι; Δείτε τα ποτάμια. Πώς είναι; Δείτε τη γη. Πώς είναι; Δείτε τον εαυτό σας. Πώς είστε; Δεν μπορεί να είσαι υγιής σε ένα άρρωστο οικοσύστημα. Σταμάτα. Πολλοί φοβούνται τώρα. Μη δαιμονοποιήσετε τον φόβο. Και μη τον αφήσετε να σας καταβάλλει. Αφήστε τον να σας μιλήσει. Ακούστε τη σοφία του. Μάθετε να γελάτε με τα μάτια. Θα σας βοηθήσω. Αν με ακούσετε.

Περί τέχνης

500 χρόνια πορτρέτα γυναικών στην δυτική τέχνη

Εργασίες

1. Επιλέξτε ένα από τα παρακάτω video. 

2. Καθώς θα το βλέπετε, κρατήστε σημειώσεις.

3. Παρουσιάστε το σε ένα σύντομο κείμενο μέχρι 150 λέξεις. Αναρτήστε το κείμενό σας στο παρόν blog ή στείλτε το μου με mail ή σε drive. 

Η τέχνη και οι καλλιτέχνες

Ο Ταρκόφσκυ για την τέχνη

Η περίπτωση Ai Weiei

Marina Abramoviz: μια περίπτωση σύγχρονης τέχνης (για γερά νεύρα)

Καλλιτεχνικά ρεύματα

Νίκος Καρούζος

Αγχώδης εμπειρία

Τ' απογεύματα της Κυριακής

ανοίγω το ραδιόφωνο

σηκώνω το καπάκι της σιωπής.

Ποδόσφαιρο. Χρωματιστές φανέλες.

«Έχουμε φτάσει στο ένατο λεπτό

του πρώτου ημιχρόνου ...»

Κατεβάζω το καπάκι.

Πόσο μπορούμε, αλήθεια, να κοιτάζουμε

στην ψυχή μας μέσα ολομόναχοι;

Απολαμβάνω για λίγο

συντριπτική γαλήνη

και ξανανοίγω.

«Την τελευταία στιγμή τρέχει ο Κλάφτης

και κατορθώνει να βοηθήσει την κατάσταση

προσπαθεί να προωθήσει το παιχνίδι

μαρκάρεται όμως απ' τον Πονεμένο ...» -

κλείνω.

Ησυχία με θεόκλειστα παράθυρα.

Ιδεώδης ηρεμία των δευτερολέπτων.

Ανοίγω.

Την άρνηση πνίγω.

« ...ένα πλάγιο άουτ υπέρ της Ενώσεως.

Το εκτελεί γρήγορα ο Κλούβας ...» -

αλλά ξανακλείνω ζαλισμένος.

Φοβερό καπάκι.

Πυκνότερη σιωπή.

Ανάβω κεράκι

και χαίρομαι την εξουσία μου.

Ο θάνατος εργάζεται εδώ και εκεί.

Ξανανοίγω.

«Κοντρολάρει έξω απ' τη μεγάλη περιοχή ...»

Όλο το γήπεδο σείεται με καταρρακτώδη βροχή.

« ...τη μπάλα τώρα έχει ο Γρηγορίδης

και ψάχνει μάταια να βρει συμπαίχτη του...»

Έτσι, στοχάζομαι, προβάλλει η ψυχή

στη ματαιότητα λάμπει.

Τώρα μπερδεύτηκα πια μες στις φωνές

ουρλιάζουν τα πάντα.

« ...ο Πονεμένος σουτάρει από πολύ κοντά

ο Αρχειοφύλαξ αποκρούει ...»

Ν' ανοίξω το παράθυρο

το παράθυρο, το παράθυρο.

Αυτή η ζωή ... Αυτή η δύναμη...

Να 'χει την ίδια δυνατότητα

την ησυχία και το σάλο...

από την συλλογή Πενθήματα, 1969

Ερωτήσεις

1. Το ποιητικό υποκείμενο παλεύει ανάμεσα σε δυο επιλογές. Ποιες είναια αυτές; Ποια είναι ισχυρότερη και γιατί, κατά την άποψή σου;
2. Εντοπίσετε τις χρονικές παραμέτρους του ποιήματος. Ποιες είναι αυτές και τι νόημα τους δίνετε;
3. Σχολιάστε τα ονόματα των ποδοσφαιριστών. Γιατί επιλογονται, άραγε, τα συγκεκριμένα;
4. Υπερ ποιας ομάδας, νομίζετε, τάσσεται το ποιητικό υποκείμενο; Από ποια στοιχεία το συμπεραίνετε;
5. Ποιες σκέψεις απασχολούν το ποιητικό υποκείμενο;
6. Πώς σχολιάζετε το τελευταίο 3στιχο;
7. Ρηματικοί χρόνοι και ρηματικά πρόσωπα: σχολιάστε την επιλογή τους
8. Αναζητήστε τις επαναλήψεις: ποιες είναι και τι εξυπηρετούν;
9. Συνανάγνωση με τα Παράθυρα του Καβάφη. Οι δυο ποιητές μοιάζουν ή διαφέρουν ως προς την στάση του ποιητικού υποκειμένου;
10. Ποιο είναι το βασικό θέμα του ποιήματος; Και πώς τοποθετείστε απέναντι σ' αυτό;