Ένα project για τον Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη

Νίκος Καζαντζάκης

Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Το μυθιστόρημα: Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (εκδ. Ελένη Καζαντάκη, 1968)

Ψηφιοποιημένα αποσπάσματα στον ΠΟ.Θ.Ε.Γ. (1-9)

Χρονολόγιο από το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, Εκδόσεις Καζαντζάκη, Wikipedia

Σχετικές ιστοσελίδες: ΠΟ.Θ.Ε.Γ., Οι αίθουσες Ν. Καζαντζάκη στο ΙΜΚ, Σελίδες του Ν. Σαραντάκου, ΓΕΛ Μοιρών, 6ο Γυμνάσιο Ηρακλείου Κρήτης, Πύλη για την Νεοελληνική γλώσσα, 

• Το 2017 έχει ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού "έτος Νίκου Καζαντζάκη"

• Σκοπός του project μας να γνωρίσουμε τον Νίκο Καζαντζάκη μέσα από ένα ολοκληρωμένο και εμβληματικό έργο του, το προσφιλέστερο παγκοσμίως.

• Το project θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του α΄τετραμήνου (20 Ιανουαρίου 2017)

• Θα εργαστείτε ομαδικά (ανά 2 άτομα) και στο τέλος του τετραμήνου θα πρέπει να αναρτήσετε μια γραπτή εργασία στο παρόν ιστολόγιο.

• Το ψηφιακό περιβάλλον εργασίας σας θα είναι τα λογισμικά κειμενογράφου και παρουσίασης του drive. 

• Λεπτομέρειες για τις προδιαγραφές της εργασίας σας και τα κριτήρια αξιολόγησης θα σας δοθούν την επόμενη εβδομάδα.

• Προς το παρόν αρχίζουμε την μελέτη του μυθιστορήματος με βάση τους παρακάτω θεματικούς άξονες.

Θεματικοί Άξονες

1. Περί Θεού και θρησκειών (Ζωή+Μίλτος)
2. Περί Ελλήνων και ελληνικής ιστορίας (Γαληνή+Απόστολος+Πέτρος)
3. για τον άνθρωπο 
4. για την Κρήτη 
5. Περί γυναικών (Θοδωρής+Μαριάννα)
6. για τα γράμματα, την μόρφωση και τους "καλαμαράδες" 
7. Περί ζωής και θανάτου (Παρασκευή+Άντζελα)
8. για τον γάμο και την έγγαμη ζωή
9. Περί μουσικής και χορού (Σοφία+Χαρά)
10. οι πνευματικοί πατέρες του Ν. Καζαντζάκη
11. Η γλώσσα του Ν. Καζαντζάκη (Πέτρος+Σοφία)
12. Ο τύπος του Ζορμπά (Αντρέας+Γιώργος)
13. φιλοσοφικές θέσεις 
14. Ηθογραφικά στοιχεία (Χρήστος Κ+Σταμάτης)
15. Αυτοβιογραφικά στοιχεία του Ν. Καζαντζάκη στον "Ζορμπά" (Δημήτρης+Δημήτρης)
16. Η κριτική για τον "Ζορμπά" 
17. Ο "Ζορμπάς" στις άλλες τέχνες (κινηματογράφο, μουσική, χορό) (Αθηνά+Φανή+Χρήστος Β)
18. Οι παροιμίες 
19. καλλιτεχνική δημιουργία/συγγραφή
20. η σχέση δασκάλου-μαθητή 
21. η ελευθερία

Χρονοδιάγραμμα μελέτης

1. Μέχρι 7-8 Δεκεμβρίου 2016 διαβάζουμε κατ' οίκον τις πρώτες 29 σελίδες (Πρόλογο και 1ο κεφάλαιο) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο. Στην τάξη ως ομάδα παρουσιάζουμε τα ευρήματά μας και συζητάμε οργανωτικά ζητήματα.
2. Μέχρι την εβδομάδα (14-15 Δεκ) διαβάζουμε κατ' οίκον τα κεφάλαια 2-5 (σσ 30-87) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο.
3. Μέχρι τις χριστουγεννιάτικες διακοπές (δηλ. 21-22 Δεκ) διαβάζουμε κατ' οίκον τα κεφάλαια 6-8 (σσ 88-132) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο.
4. Μέσα στις διακοπές μελετάμε τα κεφάλαια 9-17 (σσ 133-237) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο. Παράλληλα ετοιμάζετουμε μια πρώτη σύνθεση των μέχρι τώρα πορισμάτων μας, με βάση το πρότυπο των παρουσιάσεων του Drive.
5. Μέχρι την πρώτη σχολική εβδομάδα (11-12 Ιαν 2017) μελετάμε τα κεφάλαια 18-21 (σσ. 238-287) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο. Παράλληλα συμπληρώνουμε τα πορίσματά μας, με βάση το πρότυπο των παρουσιάσεων του Drive.
6. Μέχρι την εβδομάδα (18-19 Ιαν) μελετάμε τα κεφάλαια 22-26 (σσ 288-352) και συγχρόνως καταγράφουμε τα σημεία του θέματός μας στο σχετικό έγγραφο. Ολοκληρώνετε τα πορίσματά σας, βάσει του προτύπου που θα σας δοθεί.
7. Την επόμενη εβδομάδα (25-26 Ιαν) παρουσιάζετε για 3-5΄κατά ομάδες τα βασικά σας πορίσματα σε λογισμικό παρουσίασης σύμφωνα με το πρότυπο που θα σας δοθεί. Και το γιορτάζουμε.

ΣΗΜΕΊΩΣΗ: Ενδεχομένως προκύψει επαναπροσδιορισμός του χρονοδιαγράμματος.



Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία

Αυτοβιογραφικά στοιχεία

• Αφιέρωμα στον πραγματικό "Αλέξη" Ζορμπά
• Γιώργος Ιωάννου, "Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά: Ένα μυθιστόρημα βιωματικής ύλης", περ. Τετράδια "Ευθύνης", τ.3, σσ. 109-114

Για την ζωή και τον θάνατο

• Κουμάκης Γεώργιος, "Ο φόβος του θανάτου", Νίκος Καζαντζάκης: Θεμελιώδη προβλήματα στη φιλοσοφία του, 1996, σσ. 53-55
• Κουμάκης Γιώργος, «Η κοσμοθεωρία του Ν. Καζαντζάκη»

Για τον θεό, τις θρησκείες, την εκκλησία

• Νικολόπουλος Δημήτρης, "Ο Καζαντζάκης και ο θεός" (απόσπασμα ομιλίας)
• Μιχαηλίδης, Κώστας, "Οι μεταφυσικές αναζητήσεις του Νίκου Καζαντζάκη", περ. Διαβάζω, τ. 190 (27/4/1988), σσ. 83-88
• Γιάνναρης Γιώργος, Νίκος Καζαντζάκης: Η λογοτεχνία ως θρησκεία, περ. Οδός Πανός,  τ. 127 (Ιαν-Μαρτ 2005), σσ. 78-90
• Κουμάκης Γεώργιος, "Η έννοια του Θεού στον Καζαντζάκη", Νίκος Καζαντζάκης: Θεμελιώδη προβλήματα στη φιλοσοφία του, 1996, σσ. 51-53 
• Σταφυλάς Μιχάλης, "Ο Καζαντζάκης και η θρησκεία", Ο Καζαντζάκης κάτω από το φως της διαλεκτικής, Στεφ. Βασιλόπουλος, Αθήνα (1989;), σσ. 81-90

Για τους Έλληνες και την ελληνική ιστορία/πολιτική

• Βρανός Ιωάννης, «Ο μισελληνισμός και ο φιλελληνισμός του Καζαντζάκη», Υπόθεση Νίκου Καζαντζάκη. Τα υπέρ και τα κατά, Θεσσαλονίκη 1979, σσ. 231-246 
• Μαθήματα Ιστορίας από ένα κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη «Ταξίδι στο Μοριά»
• Νίκος Καζαντζάκης: "Γεννηθήκαμε άρχοντες"

Ο τύπος του Ζορμπά

• Καψωμένος Ερατοσθένης, “Ο Αλέξης Ζορμπάς και το νεοελληνικό πολιτισμικό πρότυπο”

Για την γλώσσα του Ν. Καζαντζάκη και τις απόψεις του για την γλώσσα

• Τσοπανάκης Αγαπητός, «Η γλώσσα και το λεξιλόγιο του Ν. Καζαντζάκη», περιοδικό Νέα Εστία, Χριστούγεννα 1977, σσ. 65-72 ή στο ΠΟ.Θ.Ε.Γ.
• Χαραλαμπάκης Χριστόφορος, "Ο Καζαντζάκης και η φιλοσοφία της γλώσσας", Ελεύθερο Βήμα σσ. 48-49 μέρος Α΄
• Μαθιουδάκης Ν.& Καμπάκη-Βουγιουκλή Π, Η επιθετική ταυτότητα του Οδυσσέα στο έπος του Ν. Καζαντζάκη (σσ. 2-4)
• Ομαγευτικός ιδιωματικός λόγος του Καζαντζάκη
• Σταφυλάς Μιχάλης, Ο Καζαντζάκης κάτω απ' το φως της διαλεκτικής, εκδόσεις Στέφανος Βασιλόπουλος, (σσ. 29-36)
• Παραθέματα στο Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού
• Φραγκόπουλος Θ. Δ, «Το ύψιστο στοίχημα. Σκέψεις πάνω στη γλώσσα του Ν. Καζαντζάκη», περ. Η Λέξη, τ.139, Μάιος-Ιούνιος 1997, σσ. 303-311
• Κρητικό λεξικό
• Μαθιουδάκης Νικόλαος, ποιητικοί νεολογισμοί στην ‘Οδύσεια’ του Νίκου Καζαντζάκη: χιλιάδες αθησαύριστες λέξεις αναζητούν την ταυτότητά τους
• Μαρινάκης Θεοχάρης, Με πυξίδα ένα γλωσσάρι: Το γλωσσάριο του Παντελή Πρεβελάκη για την Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη (ραψωδίες Α-Κ)

Για τις γυναίκες

•  Ιωαννίδου Μαριέττας: Νίκος Καζαντζάκης: Υμνητής της Γυναίκας ή Μισογύνης;

Ο "Ζορμπάς" στις άλλες τέχνες (λχ κινηματογράφο, μουσική, χορό) 

• Αγάθος Θανάσης, “Από το Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη στο Zorba the Greek του Μιχάλη Κακογιάννη: η παράλληλη πορεία μέσα στον χρόνο ενός μυθιστορήματος και της κινηματογραφικής μεταφοράς του”
• Γαραντούδης Ευριπίδης,“Zorbathe Greek του Μιχάλη Κακογιάννη και Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη: μια σύγκριση υπό την σκιά της πρόσληψης του καζαντζακικού έργου”

Κριτικές

• ΧουρμούζιοςΑ., «Το μέγιστο μάθημα», Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Συνολική βιβλιογραφία

• Πετράκου Κυριακή & Αγάθος Θανάσης, Συμβολή στη βιβλιογραφία Καζαντζάκη
• Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη

Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Η Τιμή και το Χρήμα

(Κ.Ν.Λ. Β΄ Λυκείου, σσ. 136-149)

Βιογραφικά στοιχεία 

1872: Γεννήθηκε στην Κέρκυρα από αρχοντική οικογένεια της Πόλης.

1877-1788: Φοιτά σε ιδιωτικά σχολεία της Κέρκυρας.
1889-1890: Σπουδάζει φυσικομαθηματικά στο Παρίσι.
1890-1909: Σπουδάζει περιοδικά σε Γερμανία, Αγγλία, Αυστρία, φιλολογία. και φιλοσοφία.
1893: Παντρεύεται την ευκατάστατη βαρόνη Ερνεστίνα Μάλλοβιτς.
1894-1900: Επιστρέφει στην Κέρκυρα και εγκαθίσταται στον πύργο τους στους Κουρασάδες.
1893: Παίρνει ενεργό μέρος στην κρητική επανάσταση με αντάρτικο σώμα.
1897: Συμμετέχει εθελοντικά στον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο.
1907-1909: Ζει στη Γερμανία. Συνδέεται με τον Κώστα Χατζόπουλο και ασπάζεται τις σοσιαλιστικές ιδέες.
1911 (;): Ιδρυτικό στέλεχος του σοσιαλιστικού κόμματος της Κέρκυρας.
1916: Συνεργάζεται με το κίνημα της Θεσσαλονίκης.
1918: Πτώχευση της γυναίκας του λόγω του Α΄ Π. Πολέμου. Λόγω οικονομικών δυσχερειών εργάζεται ως γραμματέας στην Εθνική Βιβλιοθήκη και φιλολογικός σύμβουλος στις εκδόσεις Ελευθερουδάκη.
1923: Πεθαίνει μετά από βαριά και οδυνηρή ασθένεια.

Εργογραφία

• Η τιμή και το χρήμα (1914), εκτεταμένο αφήγημα
• Ο κατάδικος (1919), εκτεταμένο αφήγημα
• Η ζωή και ο θάνατος του καραβέλα (1920), εκτεταμένο αφήγημα
• Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922), μυθιστόρημα
• Μεταφράζει Σαίξπηρ, Γκαίτε, Σίλερ, Χάινε, Βιργίλιο (τα Γεωργικά), Λουκρήτιο (Περί φύσεως), Πλάτωνα (Φαίδων), Αριστοφάνη (Λυσιστράτη) κ.ά.
• Δημοσιεύει διηγήματα σε περιοδικά της εποχής.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα

• Από τους πιο αξιόλογους νεοέλληνες πεζογράφους, ανανεώνει την ηθογραφική πεζογραφία.
• Πολύγλωσσος (Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Σανσκριτικά)
• Δημοτικιστής
• Διακρίνεται για: α) τον κοινωνικό προβληματισμό (κοινωνική αδικία, υλική βία στους αδύνατους), β) τη ρεαλιστική γραφή (χωρίς σκληρότητα οι διάλογοι, η περιγραφή, η ψυχολογία), γ) την πλούσια σε εκφραστικά σχήματα γλώσσα (λυρισμός), όταν αναφέρεατι στη φύση και την πατρίδα.
• 3 βασικές βιοθεωρίες διαπερνούν το έργο του: α) η πατριδολατρική διάθεση, β) ο νιτσεϊσμός, γ) ο μαρξισμός
• 3 ομόκεντροι κύκλοι στο έργο του: α) Τα Εφτάνησα περνούν από την αγγλική Αρμοστία στην παρακμή (μετά την Ένωση), β) Οι υψηλές κοινωνικές τάξεις συγκρούονται με την άθλια κατάσταση των μαζών, γ) Ο ίδιος ο Θεοτόκης περνά από τις ανέσεις του πλούτου, στις σοσιαλιστικές ανησυχίες και δράση, την ένταξη στο κόμμα των φιλελευθέρων και τέλος στην αυτοαπομόνωση.
• Τα θεματικά πεδία του είναι: α) Εντοπιότητα (ηθογραφείται και ψυχογραφείται), β) Κοινωνική διάσταση (ρεαλιστικά και ψυχολογικά), γ) Ανθρωπολογική βάση (φιλοσοφική και βιοθεωρητική διάθεση), δ) Τραγικότητα

Απαντήστε κατά ομάδες σε 3-5 ερωτήσεις της επιλογής σας (μία από κάθε κατηγορία: 1-3, 4-13, 14-20, 21-24, 25-36) σε έγγραφο του Drive.

Ερωτήσεις

1. Ποια εικόνα σχηματίζουμε για την εποχή και την κοινωνία, μέσα από την μελέτη των δύο πρώτων αποσπασμάτων; (βλ. την σχετική άποψη της Ειρήνης Δεντρινού, τα βιογραφικά και τα γνωρίσματα του συγγραφέα).
2. Για ποιους λόγους κατακρίνει ο Κ. Θεοτόκης το πολιτικό σύστημα της εποχής του; Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα, τα οποία αναφέρονται στο πεζογράφημα;
3. Να εντοπίσετε τα στοιχεία της παράδοσης (ηθογραφικά, λαογραφικά, γλωσσικά) που παρουσιάζο­νται στο έργο. Ποια από αυτά δεν ακολουθούνται στην σύγχρονη εποχή;
4. Να σχολιάσετε πώς παρουσιάζονται τα αντρικά και τα γυναι­κεία πρόσωπα του έργου. Να αναφερθείτε στα κυριότερα από αυτά και να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας μέσα από συγκε­κριμένα αποσπάσματα.
5. Ένα από τα βασικά πρόσωπα του έργου είναι η σιόρα Επιστή­μη, η οποία είναι προσαρμοσμένη στα κοινωνικά δεδομένα της εποχής στην οποία ζει. Να αποδείξετε τη θέση αυτή μέσα από συγκεκριμένες ενέργειές της. 
6. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα κυριότερα εμπόδια στην αγάπη της Ρήνης και του Αντρέα; 
7. Το έργο του Κ. Θεοτόκη αναφέρεται στον έρωτα δύο νέων. α) Να καταγράψετε πώς ξεκινά και πώς εξελίσσεται ο έρωτας αυτός, στηριζόμενοι σε συγκεκριμέ­να αποσπάσματα του κειμένου. β) Να σχολιάσετε την ψυχολογική κατάσταση των δύο νέων σε κάθε περίπτωση.
8. Η Ρήνη δεν είχε ποτέ διακυμάνσεις στην αγάπη της. Στο τέλος όμως την θυσιάζει. Γιατί;
9. Η Ρήνη μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια γυναίκα που απελευ­θερώνεται από τις προκαταλήψεις της εποχής στην οποία ζει, σύμφωνα με την άποψη του Δ. Γ. Παγανού. Με ποια επιχειρή­ματα μπορείτε να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή;
10. «Τέλος ο πατέρας της είπε, σφίγγοντάς την στην αγκαλιά του: “Σ’ εδυστύχεψε!”» Ποιον εννοεί κατά τη γνώμη σας ο πατέρας της Ρήνης στο πιο κάτω απόσπασμα; Να σχολιάσετε. 
11. Πιστεύετε ότι οι ήρωες του Θεοτόκη είναι τα μοιραία, ανεύθυνα θύματα ενός κοινωνικού συστήματος που βασίζεται στην αδικία ή έχουν, κατά τη γνώμη σας, και προσωπική ευθύνη; 
12. Αφού μελετήσετε και την εισαγωγή με τις απόψεις του Αγγ. Τερζάκη, να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: α) Γιατί νιώθουμε συμπόνια για όλους ανεξαίρετα τους ήρωες; β) Πού μπορούμε να αποδώσουμε την συμπεριφορά ορισμένων προσώπων του διηγήματος, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα πραγματικά τους αισθήματα;
13. Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η συμπεριφορά του Αντρέα στην εξέλιξη του έργου; Να γράψετε μια σελίδα από το ημερολόγιό του στην οποία να περιγράφονται οι σκέψεις και τα συναισθήματά του μετά το τέλος του διηγήματος. 
14. Στο έργο επαναλαμβάνεται συχνά η φράση: "Ανάθεμά τα τα τάλαρα!" α) Να μελετήσετε πότε εμφανίζεται στο έργο και να αναφέρετε από ποιον λέγεται και σε ποια περίσταση κάθε φορά.
15. Να εξηγήσετε γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας επέλεξε το συγκεκριμένο τίτλο για το έργο. Ποιος άλλος τίτλος νομίζετε θα ταίριαζε στη νουβέλα αυτή;
16. Ο τίτλος του διηγήματος είναι Η Τιμή και το Χρήμα. Οι δυο αυτές αξίες (τιμή-χρήμα) επηρεάζουν την σιόρα Επιστήμη και τον Αντρέα στις πράξεις τους; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 
17. Το χρήμα έχει την ανάλογη σημασία και στις μέρες μας; Επιβάλλεται στα συναισθήματα; Διαβρώνει τον άνθρωπο και δηλητηριάζει τις ανθρώπινες σχέσεις;
18. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης στην έκδοση του 1993, αναφέροντας ότι το έργο του προβάλλει μέσα σε κοσμοϊστορικές ταραχές, το χαρακτηρίζει ως ένα ειρηνικό διήγημα. Συμφωνείτε με το χαρακτηρισμό αυτό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
19. Σύμφωνα με όσα συμβαίνουν στην Ρήνη τι μπορούμε να πούμε για τη θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη;  
20. Σύμφωνα με τη Μ. Σγούρου «η συγκεκριμένη νουβέλα αποτελεί και για τα σημερινά δεδομένα έναν ύμνο στην αγωνιστι­κότητα και το ήθος των γυναικών». Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Πώς δικαιολογείτε την απάντησή σας; 
21. Αναφερθείτε στην αφηγηματολογία της νουβέλας. Δηλ. α) στο είδος αφηγητή, β) την εστίαση, γ) τον χρόνο της αφήγησης και δ) τους αφηγηματικούς τρόπους.
22. Το τρίτο απόσπασμα χαρακτηρίζεται από μια κυμαινόμενη δραματική ένταση. Να την παρακολουθήσετε α) στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν, απ' την αρχή ως το τέλος, οι τρεις πρωταγωνιστές β) στον ρόλο που παίζει ο διάλογος.
23. Να καταγράψετε γλωσσικές ιδιωματικές λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες της Κέρκυρας της εποχής στην οποία αναφέρεται το έργο. Να ετοιμάσετε ένα μικρό γλωσσάρι μ’ αυτά.
24. Σύμφωνα με τις αρχές του νατουραλισμού, οι εξωτερικές δυνάμεις, φυσικές και κοινωνικές, περιορίζουν την ελευθερία των προσώπων κι επηρεάζουν την ηθική τους συμπεριφορά. Εφαρμόζει τις παραπάνω αρχές ο Θεοτόκης; Να υποστηρίξετε τις απόψεις σας.
25. Να φτιάξετε ένα κατάλογο με εκφράσεις που μπορούν να χαρακτηριστούν γνωμικά και να αναπτύξετε σε μια παράγραφο ένα από αυτά..
26. Να καταγράψετε τα δίστιχα που μπορείτε να εντοπίσετε στο έργο και να προσπαθήσετε να τα μελοποιήσετε.
27. Να παρακολουθήσετε τα πρώτα 20΄ από την ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη «Η τιμή της αγάπης» (1984) και να εντοπίσετε στοιχεία που φανερώνουν τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων της εποχής. Σας άρεσε η μεταφορά της νουβέλας; Πώς θα τη σκηνοθετούσατε εσείς;
28. Εάν είχατε την δυνατότητα να γίνετε πρόσωπο της ιστορίας, τι θα θέλατε να πείτε εσείς προσωπικά σε κάποιον από τους βασικούς χαρακτήρες της νουβέλας;
29. Θεατρικό παιχνίδι-Παιχνίδι ρόλων: Έστω ότι είστε ένα από τα πρόσωπα του έργου (ποιο;). Δραματοποιήστε μια σκηνή του έργου. Και στην συνέχεια αυτοσχεδιάστε έναν μονόλογο. (Μπορεί να παιχτεί και με “ανακριτική καρέκλα”)
30. Θεατρικό παιχνίδι-Παιχνίδι ρόλων: 2-4 χαρακτήρες δραματοποιήστε μια σκηνή του έργου. Και στην συνέχεια αυτοσχεδιάστε πάνω σε μια καινούρια συνθήκη.
31. Θεατρικό παιχνίδι: Διάδρομος της συνείδησης για τους βασικούς χαρακτήρες.
32. Να διαβάσετε το κείμενο του σχολικού βιβλίου της Γ' Γυ­μνασίου "Η μεταμφίεση" της Ρέας Γαλανάκη και να εντοπίσετε ομοιότητες ανάμεσα στις δύο ηρωίδες.
33. Η Τιμή και το Χρήμα αναφέρεται στην κοινωνία μιας παλαιότερης εποχής, στην οποία οι γυναίκες δεν έχουν ίση θέση με τους άντρες. Αφού διαβάσετε το κείμενο από το σχολικό βιβλίο της Γ' Γυμνασίου "Αυτοβιογραφία της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου", να συγκρίνετε τη ζωή των γυναικών της ανώτερης τάξης όπως παρουσιάζεται σ’ αυτό, με τη ζωή των γυναικών που ανήκουν στον απλό λαό όπως παρουσιάζεται στο έργο του Κ. Θεοτόκη.
34. Η Ρήνη στο έργο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη διαφέρει πολύ από τις άλλες γυναίκες, προβάλλοντας ένα ριζοσπαστικό πρό­τυπο για την εποχή της. Στο πιο κάτω απόσπασμα από το διή­γημα του Δημήτρη Χατζή φαίνεται ότι η στάση της Μαργαρί­τας Περδικάρη απέναντι στη ζωή διαφέρει από τη συνηθισμένη στάση των γυναικών που την περιέβαλλαν στο οικογενειακό και κοινωνικό της περιβάλλον. Να συγκρίνετε τις δύο γυναίκες. "Όταν οι Γερμανοί την τουφέκισαν, στις αρχές του καλοκαιριού του 1944, λίγο πριν την απελευθέρωση, η Μαργαρίτα δεν είχε πατήσει ακόμη τα είκοσι χρόνια της. Το λιγνό κορμί της βάσταξε μ’ απί­στευτη αντοχή όλες τις κακουχίες της φυλακής, το στόμα της έμεινε κλεισμένο σ’ όλα τα μαρτύρια που μαθεύτηκε πως της κάνανε. Και στάθηκε μπροστά στο απόσπασμα χαμογελώντας το πικρό χαμόγε­λο των Περδικάρηδων. Αυτό το τελευταίο για το χαμόγελο το ’πε ο παπάς, που, με την απαραίτητη παρουσία του στις θανατικές εκτελέ­σεις, επικυρώνει, στ’ όνομα του Καίσαρος, την απόδοση της ψυχής στο Θεό. Ο ίδιος είπε πως, όταν σήκωσαν τα ντουφέκια, η μικρή Μαργαρίτα κούνησε το χέρι της κ’ είπε ένα ακατανόητο καληνύχτα, μάλιστα δεν είπε καληνύχτα, είπε ακριβώς - “καληνύχτα ντε...” Ήταν η πρώτη γυναίκα στη δική μας πόλη που πέθαινε με τέτοιον τρόπο. Ως τα τότε οι γυναίκες εκεί ξέρανε μόνο να πεθαίνουν αμί­λητες στο κρεβάτι ή το στρώμα τους απ’ αρρώστιες κι από γεράμα­τα, πεθαίνανε πάνω στη γέννα ή τη λεχωνιά τους, από το μαράζι της φτώχειας, της κακής παντριάς ή της ξενητιάς των αντρών τους και των παιδιών τους - τέτοια πράματα π’ο καθένας τα βρίσκει πολύ φυσικά. Αν πεις και για τις γυναίκες των Περδικάρηδων από το δικό τους το σόι, οι γυναίκες των Περδικάρηδων πέθαιναν από γεροντοχτικιό, από κρίσεις νευρικές και καρδιακές -γεροντοκόρες το πλείστον. Τελευταία στο σόι τους η Μαργαρίτα πέθανε κι αυτή ανυμέναια." (Δημ. Χατζής, Μαργαρίτα Περδικάρη, Το τέλος της μικρής μας πόλης, διηγήματα, εκδ. Ζώδιο, σ. 208).
35. Σε τι διαφέρει η συμπεριφορά της νεαρής ηρωίδας του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, στο απόσπασμα που σας δίνεται παρακάτω, από τη συμπεριφορά της Ρήνης στο κείμενο του Κ. Θεοτόκη; "Η Φρόσω του Κρανιά τα πλούτη του αγαπητικού δεν τα λογάριασε ολότελα, ούτε και τα ήξερε την πρώτη αρχή, όταν τον αντίκρισε κάτω από το μπαλκόνι του επαρχείου ένα δειλινό. Τα μάτια του είδε μόνο που την κοιτάζανε παράξενα, τα μάγουλά της θυμάται που ξανάψανε και το γιασεμί που μοσκοβολούσε από την αυλή. Τί­ποτες άλλο, τίποτες άλλο. Τα πλούτη η μάνα τής τα θύμισε κατόπι, εκείνη της πρωτάνοιξε τα μάτια στο ισοφάρισμά τους με το φτωχό σόι του Κρανιά. Κι αλήθεια τη συμβούλεψε, τη φοβέριξε, την έδει­ρε κιόλας, μ’ από τ’ άλλο μέρος της έβαλε και το πρώτο κοκκινάδι στα μάγουλα, της έκοψε τα πρώτα σγουρά στο μέτωπο και τη μά­λωσε να μη βγει άλλη φορά όξω στο μπαλκόνι αχτένιστη κι ανάλλαγη, όπως συγύριζε το σπίτι. Αυτή στην αρχή πετιότανε κει, σα μάντευε το πέρασμα του νιου, δίχως να το νιώθει. 'Υστερα βέβαια άλλαξε κι αυτή, χόρεψε όπως τηςλαλούσαν όλοι γύρω της, όπως τη δασκαλεύανε προεστές και φιλενάδες, ύστερα ξύπνησε μέσα της κι αυτής η φυσική έννοια, που έχει κάθε κόρη δίχως προίκα, πώς να σιγουρευτεί. Και σιγουρεύτηκε καλά. Αν σιγουρευόταν αλλιώτικα, αν το δόκανο έπιανε τα πλούτη, τότε θα’ ταν όλα καλά καμωμένα, όλοι θα της κάναν τόπο να περάσει. Τώρα όμως ..." (Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Ο Πύργος του Ακροποτάμου (απόσπασμα))
36. Αφού διαβάσετε το πιο κάτω σονέτο του Κ. Θεοτόκη, να εντοπίσετε τη σχέση που μπορεί αυτό να έχει με την Τιμή και το Χρήμα: 

Στης ζωής το στενό το μονοπάτι,

Που το φράζουν αγκάθια και τριβόλοι,

Άφησε μπρος σου να περάσουν όλοι 

Και μοναχός, ωιμέ! Πικρά περπάτει.

Και κάμε τόπο εσύ κάθε διαβάτη,

Που τρέχει βιαστικός και δίχως σκόλη,

Στης ευτυχίας το πλάνο περιβόλι 

Να φτάσει και στο απάτητο παλάτι.

Μη βαργομάς γι’ αυτό και μη λυπείσαι 

Όλα χαρές και πάθη ο χάρος σβήνει·

Κι όσο μπορείς λησμονημένος ζήσε.

Κι ας λαχταράς μονάχα τη γαλήνη,

Κατάκοπος απ’ τ’ άγριο το δρολάπι,

Πόχει σηκώσει στην καρδιά σου η αγάπη.

Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Η Τιμή και το Χρήμα

(Κ.Ν.Λ. Β΄ Λυκείου, σσ. 136-149)

Βιογραφικά στοιχεία 

1872: Γεννήθηκε στην Κέρκυρα από αρχοντική οικογένεια της Πόλης.

1877-1788: Φοιτά σε ιδιωτικά σχολεία της Κέρκυρας.
1889-1890: Σπουδάζει φυσικομαθηματικά στο Παρίσι.
1890-1909: Σπουδάζει περιοδικά σε Γερμανία, Αγγλία, Αυστρία, φιλολογία. και φιλοσοφία.
1893: Παντρεύεται την ευκατάστατη βαρόνη Ερνεστίνα Μάλλοβιτς.
1894-1900: Επιστρέφει στην Κέρκυρα και εγκαθίσταται στον πύργο τους στους Κουρασάδες.
1893: Παίρνει ενεργό μέρος στην κρητική επανάσταση με αντάρτικο σώμα.
1897: Συμμετέχει εθελοντικά στον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο.
1907-1909: Ζει στη Γερμανία. Συνδέεται με τον Κώστα Χατζόπουλο και ασπάζεται τις σοσιαλιστικές ιδέες.
1911 (;): Ιδρυτικό στέλεχος του σοσιαλιστικού κόμματος της Κέρκυρας.
1916: Συνεργάζεται με το κίνημα της Θεσσαλονίκης.
1918: Πτώχευση της γυναίκας του λόγω του Α΄ Π. Πολέμου. Λόγω οικονομικών δυσχερειών εργάζεται ως γραμματέας στην Εθνική Βιβλιοθήκη και φιλολογικός σύμβουλος στις εκδόσεις Ελευθερουδάκη.
1923: Πεθαίνει μετά από βαριά και οδυνηρή ασθένεια.

Εργογραφία

• Η τιμή και το χρήμα (1914), εκτεταμένο αφήγημα, νουβέλα
• Ο κατάδικος (1919), εκτεταμένο αφήγημα
• Η ζωή και ο θάνατος του καραβέλα (1920), εκτεταμένο αφήγημα
• Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922), μυθιστόρημα
• Μεταφράζει Σαίξπηρ, Γκαίτε, Σίλερ, Χάινε, Βιργίλιο (τα Γεωργικά), Λουκρήτιο (Περί φύσεως), Πλάτωνα (Φαίδων), Αριστοφάνη (Λυσιστράτη) κ.ά.
• Δημοσιεύει διηγήματα σε περιοδικά της εποχής.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα

• Από τους πιο αξιόλογους νεοέλληνες πεζογράφους, ανανεώνει την ηθογραφική πεζογραφία.
• Πολύγλωσσος (Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Σανσκριτικά)
• Δημοτικιστής
• Διακρίνεται για: α) τον κοινωνικό προβληματισμό (κοινωνική αδικία, υλική βία στους αδύνατους), β) τη ρεαλιστική γραφή (χωρίς σκληρότητα οι διάλογοι, η περιγραφή, η ψυχολογία), γ) την πλούσια σε εκφραστικά σχήματα γλώσσα (λυρισμός), όταν αναφέρεατι στη φύση και την πατρίδα.
• 3 βασικές βιοθεωρίες διαπερνούν το έργο του: α) η πατριδολατρική διάθεση, β) ο νιτσεϊσμός, γ) ο μαρξισμός
• 3 ομόκεντροι κύκλοι στο έργο του: α) Τα Εφτάνησα περνούν από την αγγλική Αρμοστία στην παρακμή (μετά την Ένωση), β) Οι υψηλές κοινωνικές τάξεις συγκρούονται με την άθλια κατάσταση των μαζών, γ) Ο ίδιος ο Θεοτόκης περνά από τις ανέσεις του πλούτου, στις σοσιαλιστικές ανησυχίες και δράση, την ένταξη στο κόμμα των φιλελευθέρων και τέλος στην αυτοαπομόνωση.
• Τα θεματικά πεδία του είναι: α) Εντοπιότητα (ηθογραφείται και ψυχογραφείται), β) Κοινωνική διάσταση (ρεαλιστικά και ψυχολογικά), γ) Ανθρωπολογική βάση (φιλοσοφική και βιοθεωρητική διάθεση), δ) Τραγικότητα

Απαντήστε κατά ομάδες σε 3-5 ερωτήσεις της επιλογής σας (μία από κάθε κατηγορία: 1-3, 4-13, 14-20, 21-24, 25-36) σε έγγραφο του Drive.

Ερωτήσεις

1. Ποια εικόνα σχηματίζουμε για την εποχή και την κοινωνία, μέσα από την μελέτη των δύο πρώτων αποσπασμάτων; (βλ. την σχετική άποψη της Ειρήνης Δεντρινού, τα βιογραφικά και τα γνωρίσματα του συγγραφέα).
2. Για ποιους λόγους κατακρίνει ο Κ. Θεοτόκης το πολιτικό σύστημα της εποχής του; Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα, τα οποία αναφέρονται στο πεζογράφημα;
3. Να εντοπίσετε τα στοιχεία της παράδοσης (ηθογραφικά, λαογραφικά, γλωσσικά) που παρουσιάζο­νται στο έργο. Ποια από αυτά δεν ακολουθούνται στην σύγχρονη εποχή;
4. Να σχολιάσετε πώς παρουσιάζονται τα αντρικά και τα γυναι­κεία πρόσωπα του έργου. Να αναφερθείτε στα κυριότερα από αυτά και να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας μέσα από συγκε­κριμένα αποσπάσματα.
5. Ένα από τα βασικά πρόσωπα του έργου είναι η σιόρα Επιστή­μη, η οποία είναι προσαρμοσμένη στα κοινωνικά δεδομένα της εποχής στην οποία ζει. Να αποδείξετε τη θέση αυτή μέσα από συγκεκριμένες ενέργειές της. 
6. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα κυριότερα εμπόδια στην αγάπη της Ρήνης και του Αντρέα; 
7. Το έργο του Κ. Θεοτόκη αναφέρεται στον έρωτα δύο νέων. α) Να καταγράψετε πώς ξεκινά και πώς εξελίσσεται ο έρωτας αυτός, στηριζόμενοι σε συγκεκριμέ­να αποσπάσματα του κειμένου. β) Να σχολιάσετε την ψυχολογική κατάσταση των δύο νέων σε κάθε περίπτωση.
8. Η Ρήνη δεν είχε ποτέ διακυμάνσεις στην αγάπη της. Στο τέλος όμως την θυσιάζει. Γιατί;
9. Η Ρήνη μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια γυναίκα που απελευ­θερώνεται από τις προκαταλήψεις της εποχής στην οποία ζει, σύμφωνα με την άποψη του Δ. Γ. Παγανού. Με ποια επιχειρή­ματα μπορείτε να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή;
10. «Τέλος ο πατέρας της είπε, σφίγγοντάς την στην αγκαλιά του: “Σ’ εδυστύχεψε!”» Ποιον εννοεί κατά τη γνώμη σας ο πατέρας της Ρήνης στο πιο κάτω απόσπασμα; Να σχολιάσετε. 
11. Πιστεύετε ότι οι ήρωες του Θεοτόκη είναι τα μοιραία, ανεύθυνα θύματα ενός κοινωνικού συστήματος που βασίζεται στην αδικία ή έχουν, κατά τη γνώμη σας, και προσωπική ευθύνη; 
12. Αφού μελετήσετε και την εισαγωγή με τις απόψεις του Αγγ. Τερζάκη, να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: α) Γιατί νιώθουμε συμπόνια για όλους ανεξαίρετα τους ήρωες; β) Πού μπορούμε να αποδώσουμε την συμπεριφορά ορισμένων προσώπων του διηγήματος, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα πραγματικά τους αισθήματα;
13. Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η συμπεριφορά του Αντρέα στην εξέλιξη του έργου; Να γράψετε μια σελίδα από το ημερολόγιό του στην οποία να περιγράφονται οι σκέψεις και τα συναισθήματά του μετά το τέλος του διηγήματος. 
14. Στο έργο επαναλαμβάνεται συχνά η φράση: "Ανάθεμά τα τα τάλαρα!" α) Να μελετήσετε πότε εμφανίζεται στο έργο και να αναφέρετε από ποιον λέγεται και σε ποια περίσταση κάθε φορά.
15. Να εξηγήσετε γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας επέλεξε το συγκεκριμένο τίτλο για το έργο. Ποιος άλλος τίτλος νομίζετε θα ταίριαζε στη νουβέλα αυτή;
16. Ο τίτλος του διηγήματος είναι Η Τιμή και το Χρήμα. Οι δυο αυτές αξίες (τιμή-χρήμα) επηρεάζουν την σιόρα Επιστήμη και τον Αντρέα στις πράξεις τους; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 
17. Το χρήμα έχει την ανάλογη σημασία και στις μέρες μας; Επιβάλλεται στα συναισθήματα; Διαβρώνει τον άνθρωπο και δηλητηριάζει τις ανθρώπινες σχέσεις;
18. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης στην έκδοση του 1993, αναφέροντας ότι το έργο του προβάλλει μέσα σε κοσμοϊστορικές ταραχές, το χαρακτηρίζει ως ένα ειρηνικό διήγημα. Συμφωνείτε με το χαρακτηρισμό αυτό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
19. Σύμφωνα με όσα συμβαίνουν στην Ρήνη τι μπορούμε να πούμε για τη θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη;  
20. Σύμφωνα με τη Μ. Σγούρου «η συγκεκριμένη νουβέλα αποτελεί και για τα σημερινά δεδομένα έναν ύμνο στην αγωνιστι­κότητα και το ήθος των γυναικών». Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Πώς δικαιολογείτε την απάντησή σας; 
21. Αναφερθείτε στην αφηγηματολογία της νουβέλας. Δηλ. α) στο είδος αφηγητή, β) την εστίαση, γ) τον χρόνο της αφήγησης και δ) τους αφηγηματικούς τρόπους.
22. Το τρίτο απόσπασμα χαρακτηρίζεται από μια κυμαινόμενη δραματική ένταση. Να την παρακολουθήσετε α) στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν, απ' την αρχή ως το τέλος, οι τρεις πρωταγωνιστές β) στον ρόλο που παίζει ο διάλογος.
23. Να καταγράψετε γλωσσικές ιδιωματικές λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες της Κέρκυρας της εποχής στην οποία αναφέρεται το έργο. Να ετοιμάσετε ένα μικρό γλωσσάρι μ’ αυτά.
24. Σύμφωνα με τις αρχές του νατουραλισμού, οι εξωτερικές δυνάμεις, φυσικές και κοινωνικές, περιορίζουν την ελευθερία των προσώπων κι επηρεάζουν την ηθική τους συμπεριφορά. Εφαρμόζει τις παραπάνω αρχές ο Θεοτόκης; Να υποστηρίξετε τις απόψεις σας.
25. Να φτιάξετε ένα κατάλογο με εκφράσεις που μπορούν να χαρακτηριστούν γνωμικά και να αναπτύξετε σε μια παράγραφο ένα από αυτά..
26. Να καταγράψετε τα δίστιχα που μπορείτε να εντοπίσετε στο έργο και να προσπαθήσετε να τα μελοποιήσετε.
27. Να παρακολουθήσετε τα πρώτα 20΄ από την ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη «Η τιμή της αγάπης» (1984) και να εντοπίσετε στοιχεία που φανερώνουν τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων της εποχής. Σας άρεσε η μεταφορά της νουβέλας; Πώς θα τη σκηνοθετούσατε εσείς;
28. Εάν είχατε την δυνατότητα να γίνετε πρόσωπο της ιστορίας, τι θα θέλατε να πείτε εσείς προσωπικά σε κάποιον από τους βασικούς χαρακτήρες της νουβέλας;
29. Θεατρικό παιχνίδι-Παιχνίδι ρόλων: Έστω ότι είστε ένα από τα πρόσωπα του έργου (ποιο;). Δραματοποιήστε μια σκηνή του έργου. Και στην συνέχεια αυτοσχεδιάστε έναν μονόλογο. (Μπορεί να παιχτεί και με “ανακριτική καρέκλα”)
30. Θεατρικό παιχνίδι-Παιχνίδι ρόλων: 2-4 χαρακτήρες δραματοποιήστε μια σκηνή του έργου. Και στην συνέχεια αυτοσχεδιάστε πάνω σε μια καινούρια συνθήκη.
31. Θεατρικό παιχνίδι: Διάδρομος της συνείδησης για τους βασικούς χαρακτήρες.
32. Να διαβάσετε το κείμενο του σχολικού βιβλίου της Γ' Γυ­μνασίου "Η μεταμφίεση" της Ρέας Γαλανάκη και να εντοπίσετε ομοιότητες ανάμεσα στις δύο ηρωίδες.
33. Η Τιμή και το Χρήμα αναφέρεται στην κοινωνία μιας παλαιότερης εποχής, στην οποία οι γυναίκες δεν έχουν ίση θέση με τους άντρες. Αφού διαβάσετε το κείμενο από το σχολικό βιβλίο της Γ' Γυμνασίου "Αυτοβιογραφία της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου", να συγκρίνετε τη ζωή των γυναικών της ανώτερης τάξης όπως παρουσιάζεται σ’ αυτό, με τη ζωή των γυναικών που ανήκουν στον απλό λαό όπως παρουσιάζεται στο έργο του Κ. Θεοτόκη.
34. Η Ρήνη στο έργο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη διαφέρει πολύ από τις άλλες γυναίκες, προβάλλοντας ένα ριζοσπαστικό πρό­τυπο για την εποχή της. Στο πιο κάτω απόσπασμα από το διή­γημα του Δημήτρη Χατζή φαίνεται ότι η στάση της Μαργαρί­τας Περδικάρη απέναντι στη ζωή διαφέρει από τη συνηθισμένη στάση των γυναικών που την περιέβαλλαν στο οικογενειακό και κοινωνικό της περιβάλλον. Να συγκρίνετε τις δύο γυναίκες. "Όταν οι Γερμανοί την τουφέκισαν, στις αρχές του καλοκαιριού του 1944, λίγο πριν την απελευθέρωση, η Μαργαρίτα δεν είχε πατήσει ακόμη τα είκοσι χρόνια της. Το λιγνό κορμί της βάσταξε μ’ απί­στευτη αντοχή όλες τις κακουχίες της φυλακής, το στόμα της έμεινε κλεισμένο σ’ όλα τα μαρτύρια που μαθεύτηκε πως της κάνανε. Και στάθηκε μπροστά στο απόσπασμα χαμογελώντας το πικρό χαμόγε­λο των Περδικάρηδων. Αυτό το τελευταίο για το χαμόγελο το ’πε ο παπάς, που, με την απαραίτητη παρουσία του στις θανατικές εκτελέ­σεις, επικυρώνει, στ’ όνομα του Καίσαρος, την απόδοση της ψυχής στο Θεό. Ο ίδιος είπε πως, όταν σήκωσαν τα ντουφέκια, η μικρή Μαργαρίτα κούνησε το χέρι της κ’ είπε ένα ακατανόητο καληνύχτα, μάλιστα δεν είπε καληνύχτα, είπε ακριβώς - “καληνύχτα ντε...” Ήταν η πρώτη γυναίκα στη δική μας πόλη που πέθαινε με τέτοιον τρόπο. Ως τα τότε οι γυναίκες εκεί ξέρανε μόνο να πεθαίνουν αμί­λητες στο κρεβάτι ή το στρώμα τους απ’ αρρώστιες κι από γεράμα­τα, πεθαίνανε πάνω στη γέννα ή τη λεχωνιά τους, από το μαράζι της φτώχειας, της κακής παντριάς ή της ξενητιάς των αντρών τους και των παιδιών τους - τέτοια πράματα π’ο καθένας τα βρίσκει πολύ φυσικά. Αν πεις και για τις γυναίκες των Περδικάρηδων από το δικό τους το σόι, οι γυναίκες των Περδικάρηδων πέθαιναν από γεροντοχτικιό, από κρίσεις νευρικές και καρδιακές -γεροντοκόρες το πλείστον. Τελευταία στο σόι τους η Μαργαρίτα πέθανε κι αυτή ανυμέναια." (Δημ. Χατζής, Μαργαρίτα Περδικάρη, Το τέλος της μικρής μας πόλης, διηγήματα, εκδ. Ζώδιο, σ. 208).
35. Σε τι διαφέρει η συμπεριφορά της νεαρής ηρωίδας του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, στο απόσπασμα που σας δίνεται παρακάτω, από τη συμπεριφορά της Ρήνης στο κείμενο του Κ. Θεοτόκη; "Η Φρόσω του Κρανιά τα πλούτη του αγαπητικού δεν τα λογάριασε ολότελα, ούτε και τα ήξερε την πρώτη αρχή, όταν τον αντίκρισε κάτω από το μπαλκόνι του επαρχείου ένα δειλινό. Τα μάτια του είδε μόνο που την κοιτάζανε παράξενα, τα μάγουλά της θυμάται που ξανάψανε και το γιασεμί που μοσκοβολούσε από την αυλή. Τί­ποτες άλλο, τίποτες άλλο. Τα πλούτη η μάνα τής τα θύμισε κατόπι, εκείνη της πρωτάνοιξε τα μάτια στο ισοφάρισμά τους με το φτωχό σόι του Κρανιά. Κι αλήθεια τη συμβούλεψε, τη φοβέριξε, την έδει­ρε κιόλας, μ’ από τ’ άλλο μέρος της έβαλε και το πρώτο κοκκινάδι στα μάγουλα, της έκοψε τα πρώτα σγουρά στο μέτωπο και τη μά­λωσε να μη βγει άλλη φορά όξω στο μπαλκόνι αχτένιστη κι ανάλλαγη, όπως συγύριζε το σπίτι. Αυτή στην αρχή πετιότανε κει, σα μάντευε το πέρασμα του νιου, δίχως να το νιώθει. 'Υστερα βέβαια άλλαξε κι αυτή, χόρεψε όπως τηςλαλούσαν όλοι γύρω της, όπως τη δασκαλεύανε προεστές και φιλενάδες, ύστερα ξύπνησε μέσα της κι αυτής η φυσική έννοια, που έχει κάθε κόρη δίχως προίκα, πώς να σιγουρευτεί. Και σιγουρεύτηκε καλά. Αν σιγουρευόταν αλλιώτικα, αν το δόκανο έπιανε τα πλούτη, τότε θα’ ταν όλα καλά καμωμένα, όλοι θα της κάναν τόπο να περάσει. Τώρα όμως ..." (Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Ο Πύργος του Ακροποτάμου (απόσπασμα))
36. Αφού διαβάσετε το πιο κάτω σονέτο του Κ. Θεοτόκη, να εντοπίσετε τη σχέση που μπορεί αυτό να έχει με την Τιμή και το Χρήμα: 

Στης ζωής το στενό το μονοπάτι,

Που το φράζουν αγκάθια και τριβόλοι,

Άφησε μπρος σου να περάσουν όλοι 

Και μοναχός, ωιμέ! Πικρά περπάτει.

Και κάμε τόπο εσύ κάθε διαβάτη,

Που τρέχει βιαστικός και δίχως σκόλη,

Στης ευτυχίας το πλάνο περιβόλι 

Να φτάσει και στο απάτητο παλάτι.

Μη βαργομάς γι’ αυτό και μη λυπείσαι 

Όλα χαρές και πάθη ο χάρος σβήνει·

Κι όσο μπορείς λησμονημένος ζήσε.

Κι ας λαχταράς μονάχα τη γαλήνη,

Κατάκοπος απ’ τ’ άγριο το δρολάπι,

Πόχει σηκώσει στην καρδιά σου η αγάπη.

Leonard Cohen, First we take Manhattan

Leonard Cohen

Έφυγε πλήρης

https://www.youtube.com/watch?v=NJLQBkrmo-E

https://www.youtube.com/watch?v=9-6eu43nCpU

https://www.youtube.com/watch?v=9-6eu43nCpU

Παιδική εργασία

Παιδική εργασία

Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (...) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.

Ο Μπένεττον δεν είναι ούτε χειρότερος ούτε καλύτερος από τους υπόλοιπους άρχοντες των πολυεθνικών: από τη Nike, την Adidas, τη Fiat κ.τ.λ. Ακολουθεί τους νόμους της ελεύθερης αγοράς, όπως κάνουν όλοι, μεταφέροντας την παραγωγή του εκεί όπου το κόστος εργασίας είναι χαμηλότερο – εκεί όπου τα δικαιώματα εργασίας είναι ελάχιστα ως ανύπαρκτα. Και αν σε αυτές τις χώρες δουλεύουν μωρά, δε φταίνε οι καθωσπρέπει καπιταλιστές της πολιτισμένης Δύσης. Φταίνε οι νόμοι των υπανάπτυκτων κρατών, φταίνε οι βάρβαροι γονείς του Τρίτου Κόσμου που βάζουν τα παιδιά τους να δουλεύουν.

Όμορφος ο κόσμος της ελεύθερης αγοράς, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης που «προάγει τον πλούτο των εθνών και την ευημερία των ατόμων». Υπάρχουν στον πλανήτη ένα δισεκατομμύριο φτωχά παιδιά και οι στατιστικές της Unicef λένε ότι ένα στα δύο εργάζεται στην κυριολεξία για ένα πιάτο φαί στις βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα made in ... που πωλούνται στις αγορές της Δύσης. Οι στατιστικές επίσης λένε ότι το ένα στα δύο παιδιά των φτωχών και απόκληρων του πλανήτη είναι πλεονάζον. Οι αγορές δεν το χρειάζονται. Δεν είναι παραγωγικό. Και όποιος δεν παράγει, ως γνωστόν, δε χρειάζεται. Γι’ αυτό καλύτερα να πεθαίνουν προτού μεγαλώσουν και γίνουν επικίνδυνα. Για του λόγου το αληθές, οι παρααστυνομικές ομάδες στη Βραζιλία δολοφονούν κατά μέσον όρο τέσσερα παιδιά την ημέρα, ενώ στη ναρκοδημοκρατία της Κολομβίας (που είναι πιο παραγωγικοί) φθάνουν τα έξι παιδιά ημερησίως.

Για όσους σηκώνουν αδιάφοροι τους ώμους νομίζοντας ότι αυτά συμβαίνουν μακριά τους, στη γη των Βαρβάρων, έχω δυσάρεστα νέα. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ, πέντε εκατομμύρια παιδιά – κυρίως μεταναστών από τη Λατινική Αμερική – εργάζονται οικοδομώντας το αμερικανικό θαύμα. Στα αγροκτήματα-μοντέλο του κράτους της Καλιφόρνιας 500.000 παιδιά από 5 ως 12 ετών δουλεύουν, για δύο δολάρια, 12 ώρες την ημέρα κάτω από τεχνητές βροχές εντομοκτόνων. Στη Βρετανία του «Τρίτου Δρόμου» προς το σοσιαλισμό (η παιδική εργασία επιτρέπεται διά νόμου από 13 χρονών) τέσσερα στα δέκα παιδιά εργάζονται με πενιχρά μεροκάματα.

Τα παιδιά του κόσμου ουρλιάζουν στέλνοντας μηνύματα αγωνίας, αλλά αυτά δε φθάνουν στα αυτιά των προοδευτικών. Έχουν άλλα σοβαρότερα προβλήματα να επιλύσουν από εκείνα της φτώχειας, της εκμετάλλευσης, της ανισότητας, της περιθωριοποίησης, της αδικίας. Αγωνιούν να πείσουν ότι είναι αρκετά ρεαλιστές – δηλαδή συντηρητικοί – για να επιβάλουν την ανταγωνιστικότητα, την ελαστικοποίηση, την εργασιακή κινητικότητα, την ανεργία˙ ότι μπορούν να θυσιάσουν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά (των άλλων) στο βωμό της παγκοσμιοποίησης.

Βασίλης Μουλόπουλος, εφημ. Το Βήμα, 18/10/1998

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου (100 λέξεις) (25 μονάδες)

Β.1. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία και ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (5 μονάδες)

Β.2. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου στην πρώτη παράγραφο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (5 μονάδες)

Β.3. Ποιο ρόλο παίζουν τα στατιστικά στοιχεία μέσα στο κείμενο; Νομίζετε ότι τα στοιχεία αυτά μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα; (5 μονάδες)

Β.4. παραμορφώνουν: Να γράψετε το παράγωγο ουσιαστικό καθώς και άλλα τέσσερα σύνθετα ουσιαστικά με το ίδιο β’ συνθετικό. Να γράψετε πέντε προτάσεις, καθεμιά από τις οποίες να περιέχει ένα από τα παραπάνω ουσιαστικά. (5 μονάδες)

Β.5. προοδευτικοί, καταγγείλουν, φυσιολογικό, παράγει, πενιχρά: Να γραφεί από ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις (5 μονάδες)

Β.6. «Όμορφος ο κόσμος της ελεύθερης αγοράς, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης «που προάγει τον πλούτο των εθνών και την ευημερία των ατόμων». Να αναπτύξετε τη φράση αυτή του συγγραφέα σε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων. (10 μονάδες)

Γ. Παρόλο που πολλά κράτη και φορείς αγωνίζονται σήμερα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε πολλές χώρες του κόσμου τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται. Σε μια επιστολή σας προς το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να επισημάνετε φαινόμενα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο και να αναφέρετε τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να διασφαλιστεί ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα. (500-600 λέξεις) (40 μονάδες)